του παπά Ηλία Υφαντή
Στην αρχή του επέτρεπαν να κηρύττει παντού ελεύθερα. Γιατί πίστεψαν ότι δεν θα ’λεγε τίποτε διαφορετικό από κάποιους ιεροκήρυκες, που εξωραΐζουν τα νεκροταφεία των συνειδήσεων. Έτσι ώστε να τρώνε και να παχαίνουν τα σκουλήκια της αδικίας. Αλλά διαψεύστηκαν.
Γιατί ο Πατροκοσμάς (γιορτάζει στις 24 Αυγούστου), αντί να διανθίζει τα κηρύγματά του με υπνοφόρες τιποτολογίες, παιάνισε το εγερτήριο σάλπισμα του Ευαγγελίου. Τόσο μάλιστα εκκωφαντικά, που ο λαός, που το ενστερνίστηκε, ξύπνησε και δεν έλεγε να ξαναδώσει νυσταγμό στα βλέφαρά του.
Ιδιαίτερα επαναστάτησε η συνείδησή του Πατροκοσμά, όταν διαπίστωσε αφενός την αγνότητα των ανθρώπων του λαού και αφετέρου την πονηριά, και την εκμετάλλευση των πλουσίων, των εμπόρων και των κοτζαμπάσηδων.
Γεγονός που τον ανάγκασε να κηρύξει αναφανδόν τον πόλεμο, όχι μόνο απέναντι στο πνευματικό σκοτάδι, αλλά και την κοινωνική αδικία.
Χτυπούσε την αρχοντική τάξη. Κεραυνοβολούσε αμείλικτα τις καταχρήσεις, των αρχών, την πονηριά των πλουσίων και την εκμετάλλευση των εμπόρων. Κι ακόμη πιο πέρα στιγμάτιζε την υποχθόνια συμπεριφορά των Εβραίων...
Κλειδί για την απόδραση απ' το πνευματικό σκοτάδι και την κοινωνική αθλιότητα, για τον Πατροκοσμά, δεν μπορούσε να ήταν άλλο απ’ την παιδεία. "Καλύτερα αδελφέ μου, έλεγε, να έχεις στο χωριό σου ελληνικό σχολείο, παρά βρύσες και πηγάδια. Καλύτερα τα παιδιά σας να τ’ αφήσετε φτωχά και γραμματισμένα παρά πλούσια και αγράμματα…».
Κι έφτανε στο σημείο να συνιστά το γκρέμισμα και εκκλησιών ακόμη, για το χτίσιμο σχολείων. Ενώ έκανε τις γυναίκες να ρίχνουν στα πόδια του ο, τι φορούσαν πολύτιμο. Και με τις πάσης φύσεως προσφορές και συνεισφορές κατόρθωσε το απίστευτο: Να ιδρύσει, μέσα σε τέτοιες συνθήκες εχθρότητας και βαρβαρότητας, περί στα 250 σχολεία, εκ των οποίων 10 σχολαρχεία...
Από το άλλο όμως μέρος, όσο ο λόγος του φρονημάτιζε το λαό, τόσο εξόργιζε τους κοτζαμπάσηδες και τους προύχοντες, που τους στηλίτευε.
Και βέβαια, προτού τον δολοφονήσουν βιολογικά, φρόντισαν να τον δολοφονήσουν ηθικά. Αφού τον παρουσίασαν ως «αντεθνικώς δρώντα». Γιατί, λέει, ξεσήκωνε το λαό εναντίον των Τούρκων.
Και βέβαια έτσι γίνεται πάντα: Αυτούς, που ζωντανούς το κατεστημένο υπονομεύει και δολοφονεί, νεκρούς τους τιμά. Και μάλιστα με εξαιρετική λαμπρότητα.
Χαρακτηριστικά, στο Αργυρόκαστρο ο Μητροπολίτης Δοσίθεος μαζί με τους προύχοντες τον αντιμετώπισε με εχθρότητα. Στα Γιάννενα ο Μητροπολίτης με τους Εβραίους εμπόδισαν την είσοδό του στην πόλη. Στη Ζάκυνθο ο Μητροπολίτης Κουτούβαλης υποδαύλιζε εναντίον του το αρχοντολόι. Τον χαρακτήρισε "αιρετικό" και τον αφόρισε (εκκλησιαστικό επιτίμιο). Κι ακόμη στην Άρτα, την Πρέβεζα, τη Ζάκυνθο, τη Λευκάδα, την Πάργα και τη Λάρισα Ρωμιοί και Τούρκοι προύχοντες και Εβραίοι συνασπίστηκαν εναντίον του.
