Μια τοποθεσία, δύο ιστορικές χρονικές στιγμές, ένα μελλοντικό μνημείο αφιερωμένο στο διεθνή εθελοντισμό για την υπεράσπιση των ιδανικών της ανθρωπότητας και της ελευθερίας των λαών.
Πρωινό της 10ης Μάιου 1897: Μια τετράκοπος λέμβος φτάνει στην ακτή. Αποβιβάζονται 5 Ιταλοί Γαριβαλδηνοί, 2 Έλληνες χωροφύλακες και οι κωπηλάτες. Από την πλώρη κατεβάζουν ένα πρόχειρα φτιαγμένο φέρετρο, στο οποίο, από το βράδυ που πέρασε, είχαν τοποθετήσει το άψυχο σώμα του νεαρού σε ηλικία Φίλιππα Τρόϊα. Του Φιλλέληνα, Γαριβαλδηνού ήρωα, του 26χρονου παιδιού που είχε αφήσει την πατρίδα του, την ονομαστή στη Ρώμη οικογένεια, την Νόμπιλι- Τρόϊα, για να έλθει στην Ελλάδα και να πολεμήσει κατά των Τούρκων, υπερασπιζόμενος τα ιδανικά της ελευθερίας των λαών, τα ιδανικά της ανθρωπότητας.
Στο βάθος του κόλπου της Ζαβέρτας- Πογωνιάς, τα πληρώματα από τα δύο Ελληνικά πολεμικά πλοία και οι λεγεωνάριοι από ένα επιβατικό, παρακολουθούν σιωπηλοί και δακρυσμένοι τις μοναδικές, για την ιστορία, στιγμές. Όταν η τετρόκοπος λέμβος περνούσε κάτω από τα πλοία, στην διαδρομή της από το λιμάνι της Ζαβέρτας προς τον κόλπο της Πογωνιάς, οι Έλληνες αξιωματικοί και οι Γαριβαλδηνοί λεγεωνάριοι, πότισαν με τα δάκρυά τους, το άψυχο σώμα του Τρόϊα. Μια φωνή είχε σπάσει την πένθιμη σιωπή, μια κραυγή που έβγαινε με πόνο και κλάμα : Λιμπερτά-α-α-α…
Αυτή η φωνή συνόδευσε την τετράκοπο λέμβο μέχρι το σημείο που ο συνταγματάρχης Μπερτιέ, αποφάσισε ότι η τοποθεσία είναι αναγνωρίσιμη, ώστε μετά από χρόνια να έρθουν και να πάρουν πίσω στη Ρώμη τα οστά του αδικοχαμένου Φίλιππου Τρόϊα. Μπροστά τους ήταν το γεφυράκι στη σημερινή παραλία Παλαίρου-Πογωνιάς.Οι σκηνές που ακολούθησαν, κατά τη ταφή, είναι συγκλονιστικές, ο δε επικήδειος που είπε ο συνταγματάρχης Μπερτιέ, σήμερα θεωρείται ως ο ύμνος για την ελευθερία των λαών.
Μεσημέρι της 10ης Αυγούστου 1912. Μια ομάδα από καβαλάρηδες φτάνει στο πέτρινο γεφύρι, στη περιοχή ποταμάκι. Μπροστά και σε απόσταση από την ομάδα των άλλων καβαλάρηδων, είναι ο Δημήτριος Μίχος, ένας πολίτης της Ζαβέρτας που από την Κυβέρνηση της Ελλάδας είχε οριστεί υπεύθυνος για την τελετή της εκταφής των οστών του Γαριβαλδηνού ήρωα Φίλιππου Τρόϊα, καθώς και για την τελετή πρώτης απονομής τιμής. Σημειώνουμε ότι η δεύτερη απονομή τιμής και η επίσημη παράδοση των οστών, θα γίνονταν στη Πάτρα, με εκπροσώπους της δύο Κυβερνήσεων, της Ιταλίας και της Ελλάδας.Στην ομάδα των καβαλάρηδων τη πρώτη θέση είχε ο Δήμαρχος Ανακτορίων, συνοδευόμενος από μέλη του Δημοτικού συμβουλίου και από την επίσημη αντιπροσωπία του Δήμου της Ρώμης, που αποτελούνταν από τον Αντονιετι (εκπρόσωπο του Δήμου), τον Γρατσιώτι (δημοσιογράφο της ντε σέρα Μιλάνου και συμπολεμιστή του Φίλιππου Τρόϊα) και τον Μπίατζιο Τρόϊα (αδελφό του Φίλιππα). Στο χώρο ταφής του Τρόϊα, στο ποταμάκι, είχαν έλθει γρηγορότερα πέντε ιερείς, οι εργάτες για την εκταφή και μαυροφορεμένες γυναίκες.
