Το ακόλουθο κείμενο αποτελεί απόσπασμα της παρουσίασης της ζωής και του έργου του μεγάλου ιστορικού Νίκου Σβορώνου στην εκπομπή «Μονόγραμμα» το 1985.
Αν θέλαμε να συνοψίσουμε σε λίγες φράσεις το νόημα της Ιστορίας του Νεότερου Ελληνισμού, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η Ιστορία των επίπονων προσπαθειών ενός αρχαίου λαού να συγκροτηθεί σε σύγχρονο έθνος· να πάρει συνείδηση της ταυτότητας του για να εξασφαλίσει τη θέση του ως μιας καθορισμένης ιδιαίτερης οντότητας στο σύνολο του σύγχρονου κόσμου. Προσπάθεια δύσκολη και επίπονη, γιατί ο ελληνισμός βρέθηκε επί αιώνες άλλοτε σα στοιχείο κυρίαρχο και άλλοτε σα στοιχείο πολιτικά υποταγμένο αλλά πολιτισμικά σημαντικό ή πρωταρχικό ανάμεσα σε άλλους λαούς στα όρια υπερεθνικών συγκροτημάτων του Ελληνιστικού Κόσμου, της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, του Βυζαντίου, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο όρος «Ελλάδα» ακόμα και ύστερα από την ίδρυση του πρώτου ελεύθερου ελληνικού κράτους έπαιρνε πάντα τη σημασία ενός κέντρου έλξης του ελληνισμού που σκορπισμένος από αιώνες στις χώρες της ανατολικής Μεσογείου και των Βαλκανίων δεν έπαψε ποτέ να βρίσκεται σε στενή επαφή με τον ελλαδικό ελληνισμό. Εδώ ίσως βρίσκονται οι ρίζες που καθόρισαν τις μεγάλες γραμμές που χαρακτηρίζουν τη νεοελληνική ιστορία. Και πρώτα πρώτα ο αντιστασιακός χαρακτήρας της Ιστορίας αυτής που την διατρέχει σα σταθερή συντεταγμένη ολόκληρη. Ο ελληνισμός ανήκει πράγματι στην ομάδα των μικρών λαών που βρίσκονται στην περιφέρεια του νεότερου κόσμου. Στην προσπάθειά του να αναπτύξει εθνική συνείδηση, να συγκροτηθεί σε καινούργιο τελειωμένο έθνος και να διεκδικήσει την πολιτική και οικονομική του ανεξαρτησία και αυτονόμηση χρειάστηκε αρχικά να παλέψει εναντίον υπερεθνικών αυτοκρατοριών και ύστερα έναντι υπερεθνικών ιμπεριαλιστικών συγκροτημάτων.
