Οι Τέσσερις Αγάπες: C.S. Lewis

από

 Τίτος Xριστοδούλου

Μια βιωματική προσέγγιση στην θεολογική αποτίμηση της αγάπης

Σε αυτό το κλασικό βιβλίο το, στην βιβλιοθήκη μας αλλά αμετάφραστο στα ελληνικά, ο C.S. Lewis, ο διάσημος συγγραφέας των «Χρονικών της Νάρνια», αναλογίζεται την αγάπη. Αρχίζει παρατηρώντας ότι κατά την γέννηση όλοι ξεκινάμε με ανάγκη την αγάπη, την αγάπη-ανάγκη, ανάγκη για το δώρο της-αγάπη, την αγάπη-δώρο. Η αγάπη-δώρο είναι το είδος της αγάπης που δείχνει ο δημιουργός στο κτίσμα, στην διαδικασία δημιουργίας και φροντίδας του δημιουργημένου. Είναι η αγάπη που χαρίζει μια μητέρα στο νεογέννητο παιδί της.

Αντίθετα, η αγάπη-ανάγκη είναι η κατάσταση της φτώχειας με την οποία κάθε δημιουργημένο ον ξεκινά από τη γέννηση. Αισθάνομαι ότι αυτό το απόσπασμα συνοψίζει το σημείο που έλεγε ο κ. Λιούις σχετικά με την ανάγκη-αγάπη, «Ο άνθρωπος πλησιάζει τον Θεό σχεδόν όταν είναι από μια άποψη λιγότερο σαν τον Θεό. Γιατί αυτό μπορεί να μοιάζει περισσότερο στην πληρότητα και την ανάγκη, την κυριαρχία και την ταπείνωση, την δικαιοσύνη και τη μετάνοια ».

Ο κ. Λιούις συνεχίζει με μια σύντομη σύνοψη των πραγμάτων για τα οποία μπορούμε να δείξουμε αγάπη. Αυτά περιλαμβάνουν τους άλλους, την2 φύση, την χώρα και, τέλος, τον υπερβατικό δημιουργό. Αναλύοντας το καθένα, απεικονίζει ότι η αγάπη για την φύση, ο πατριωτισμός κλπ. είναι ανεπαρκείς υποδοχείς της αγάπης μας.

Στη συνέχεια, ο κ. Λιούις εξετάζει τα διάφορα είδη αγάπης, που περιλαμβάνουν την στοργή, την φιλία, τον έρωτα και την φιλανθρωπία, ή ‘αγάπη’. Η στοργή περιλαμβάνει την αγάπη των γονέων για το παιδί τους, την αγάπη για τα κατοικίδια μας κλπ. Η φιλία είναι η αγάπη μεταξύ φίλων. Ο Έρως είναι η αγάπη μεταξύ δύο εραστών. Τέλος, η Φιλανθρωπία είναι η αγάπη του δημιουργού προς το κτίσμα και η επιστροφή αυτής της αγάπης από το κτίσμα τόσο προς τον Δημιουργό όσο και προς την δημιουργία.

Άλλο αγάπη κι άλλο ενοχή…

 

Ο άνθρωπος είναι δημιούργημα της αγάπης του Θεού και δεν μπορεί να ολοκληρωθεί έξω και πέρα από την αγάπη. Στην αγάπη ψηλώνει, πλαταίνει κι ανθίζει. Ο άνθρωπος για να ολοκληρωθεί χρειάζεται να αγαπήσει και να αγαπηθεί. Σε κάθε μορφή σχέσης πρέπει να δώσουμε και να πάρουμε αγάπη. Διαφορετικά δεν ζούμε αλλά καταστροφικά επιβιώνουμε. Μυρίζουμε θάνατο. 

Μέσα σε μια σχέση λοιπόν καλούμαστε να νιώσουμε και να μας νιώσουν, να δώσουμε και να πάρουμε, να αγαπήσουμε αλλά και να αγαπηθούμε. Κάθε τι μονόπλευρο είναι προβληματικό, δεν έχει αρμονία. Το να δίνεις μόνο σε κάνει θύμα και εξαρτημένο, αλλά και το να παίρνεις μονάχα, σε παραμορφώνει σε νάρκισσο και τύραννο. Όταν δίνεις και λαμβάνεις ολοκληρώνεσαι. 

Το δόσιμο όμως θέλει προσοχή. Διότι πολλές φορές δίνουμε απομακρυσμένοι από το κέντρο μας. Δηλαδή από την αλήθεια του εαυτού και της ψυχής μας. Ο Χριστός μας λέει ότι θα πρέπει να αγαπήσεις τον άλλον ως τον εαυτό σου. Που σημαίνει δυο πράγματα: οτι πρέπει να αναγνωρίσεις τις πραγματικές ανάγκες του εαυτού σου και από την άλλη να τον αγαπήσεις. Τότε μονάχα η αγάπη που δίνεις στο άλλον έχει υγεία. Δηλαδή δεν είναι χρηστική και χειριστική ή δεν είναι θυματοποιημένη και εξαρτησιακή. 

Κάθε μορφή λοιπόν αγάπης που δίνεται δεν μπορεί να είναι προϊόν ενοχής. Δεν μπορείς να λες ότι αγαπάς τον άλλον ενώ στην πραγματικότητα τον λυπάσαι, νιώθεις θύμα ή εξάρτηση. Διότι όταν αισθάνεσαι ένοχος για κάθε τι που του συμβαίνει τότε δεν τον αγαπάς, απλά μεταφράζεις τα πάντα στο χώρο που ζεις και αναπνέεις σε ευθύνη δική σου. Ακόμη και την συναισθηματική ή σωματική απομάκρυνση σας. 

Όταν η μαμά δεν ήταν καλά έφταιγες εσύ. Εσύ που την στεναχώρησες. Όταν ο μπαμπάς είχε νεύρα έφταιγες εσύ που τον έβγαλες εκτός εαυτού, κι όταν οι δυο τους μάλωναν ήσουν ένοχη εσύ γιατί εάν ήσουν καλό κορίτσι οι γονείς θα ηταν αγαπημένοι. 

Παπαδιαμάντης και Ντοστογιέφσκυ Έρως και Αγάπη

Είναι άραγε ο Παπαδιαμάντης κι ο Ντοστογιέφσκι ομοούσιοι πλην ετερόσχημοι; Το σίγουρο είναι ότι δεν μοιάζουν «ως δύο σταγόνες ύδατος». Θα παρατηρήσει κανείς ότι ο Ντοστογιέφσκυ πηγαίνει από τον Νόμο στην Γη, ο Παπαδιαμάντης από την Πόλη στην Φύση. Εκ μόνου του προηγούμενου λόγου ο Ντοστογιέφσκυ έγινε αξιομίλητος στην Οικουμένη, όχι για τον Χριστιανισμό του, αλλά για τον Μηδενισμό του, ενώ ο Σκιαθίτης, βασιλιάς σε μια κόχη, δόξασε στον Τόπο ολόκληρο τον Κόσμο. 

Ο Ντοστογιέφσκυ αναζητά, όπως ο Λούθηρος, ένα «Νέο Νόμο», όταν ο Παπαδιαμάντης βλέπει στον Νόμο μια αρχή ακαταλόγιστη και ανυπαίτια, ώστε αυτό που εν τέλει απομένει είναι η Φύση στην συνθήκη μιας ακέραιας αθωότητας, ως εάν η προπατορική Πτώση να μην έλαβε χώρα ποτέ. Ως εκ τούτου ο ήρωας του Ντοστογιέφσκυ ανελκύεται από τον πυθμένα της ύπαρξής του, ενώ αυτός του Παπαδιάμαντη από την ίσαλο γραμμή της μορφής του.

Ἡ δύναμη τοῦ Μυστηρίου τῆς ἀγάπης!

Ἔλυσε κάβους, ἔκανε τὸν σταυρό του κι ἔπιασε τὰ κουπιά. Κάθε φο­ρὰ ποὺ αὐτὴ ἡ βάρκα ἀνοιγόταν γιὰ τὸ νησὶ «τῶν ζωντανῶν νεκρῶν», ἤξεραν ὅλοι καλὰ ὅτι μεταφέρει ἕνα μελλοθάνατο, μιὰ ψυχὴ γιὰ τὸν ἄλλον κόσμο.

Αὐτὴ ὅμως τὴ φορά, ὅχι! Δέν μεταφέρει τὸν θάνατο! Μεταφέρει τὴν ἐλπίδα, τὴν ἀγάπη. Μεταφέρει αὐτὸν ποὺ μὲ τὴ Χάρι τοῦ Θεοῦ θὰ ἔφερνε στὸ νησὶ τῶν ἀπελπισμένων αὐτὸ ποὺ γιὰ χρόνια ἔλειπε: τὴν ἀγάπη, τὴν πίστη καὶ τὴν ἐλπίδα γιὰ ἀληθινὴ ζωή.

Μοναδικὸς ἐπιβάτης τοῦ μπαρμπα-Νικόλα, τοῦ βαρκάρη, ὁ παπα-Χρύσανθος. Ἕνας Γεραπετρίτης ἱερομόναχος τῆς Μονῆς Τοπλοῦ, ἀποφασισμένος νὰ ἀναστήσει τὸ νησὶ τῶν ἐγκαταλελειμμένων, τῶν λεπρῶν, ἀποφασισμένος νὰ θυσιαστεῖ γιὰ τοὺς ἀσθενεῖς ἀδελφοὺς τοῦ Χριστοῦ μας. Προχωρᾶ μὲ ἀγάπη, πίστη καὶ τόλμη. Δὲν φοβᾶται γιατὶ ἀγαπᾶ ἀληθινά, ἀγαπᾶ τοὺς πονεμένους χανσενικούς, στὰ πρόσωπα τῶν ὁποίων βλέπει τὸν Κύριό μας.

Ἡ βάρκα φτάνει καὶ δένει στὸ μικρὸ λιμανάκι τῆς Σπιναλόγκας. Στὸ νησάκι αὐτὸ ποὺ βρίσκεται στὴν Κρήτη, στὸν νομὸ Λασιθίου, βόρεια τῆς Ἐλούντας. Οἱ πρῶτοι ποὺ ἀντιλήφθηκαν τὴν ἄφιξη τῆς βάρκας, ἔβγαλαν τὰ κεφάλια τους ἀπὸ τὰ παραθύρια καὶ τὶς πόρτες τῶν σπιτιῶν τους γιὰ νὰ δοῦν τὸν νεοφερμένο… Πρὸς ἔκπληξή τους ὅμως βλέπουν ἕναν ἱερέα νὰ ἀποβιβάζεται καὶ νὰ εὐλογεῖ τὸν βαρκάρη ποὺ ἔπαιρνε τὸν δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς γιὰ τὸν κόσμο τῶν ζωντανῶν…