Β. Καραποστόλης: Η θέση των Χριστιανών απέναντι στα Κοινά

Βασίλης Καραποστόλης, ομότ. καθηγητής Φιλοσοφίας της Επικοινωνίας & του Πολιτισμού, Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του ΕΚΠΑ Από την Η 3η Πανελλήνια Θεολογική Συνάντηση του Πανελλήνιου Θεολογικού Σύνδεσμου «Καιρός» που πραγματοποιήθηκε στην τον Σεπτεμβρίου του 2019.

1821-2021: Αναμέτρηση με την μεγαλοσύνη

Ο Βασίλης Καραποστόλης, στα πλαίσια μιας αποκλειστικής του συνομιλίας με το Αντίφωνο, αναφορικά προς την 200στή επέτειο της Εθνικής Επανάστασης, απαντά κατ’ αρχήν στο ερώτημα ποιά είναι η σχέση μας σήμερα με την επανάσταση του ΄21 και ποιές πτυχές των αγωνιστών μας εμπνέουν σήμερα.

Ο κινέζικος Δράκος υψώνει ανάστημα στη Δύση

του Βασίλη Καραποστόλη 

Η πανδημία επανέφερε την Κίνα στο κέντρο της δημόσιας σφαίρας και γιατί από εκεί μας ήλθε ο ιός και γιατί εκεί, με τα αυστηρά μέτρα που έλαβαν, τιθάσευσαν την εξάπλωσή του, σε αντίθεση με τη Δύση. Τι είναι, όμως, η Κίνα; Τι είναι οι Κινέζοι; Παρά το πέρασμα των αιώνων οι Ευρωπαίοι μπροστά στο φαινόμενο εξακολουθούν να σηκώνουν του ώμους μπροστά στον κινέζικο Δράκο.

Προκαλεί αμηχανία αυτός ο τεράστιος αριθμός που αντιπροσωπεύει τον πληθυσμό της, αυτές οι “μάσκες” που φαίνεται να φορούν οι άνθρωποι που την κατοικούν. Για δεκαετίες στους δυτικούς παρατηρητές έδιναν την εντύπωση μισο-κοιμισμένων πλασμάτων, σκόπιμα μισο-κοιμισμένων. Τι κρυβόταν πίσω από τα σχιστά τους μάτια, πίσω από τις αργές κινήσεις τους που ξαφνικά αποκάλυπταν μια επιδεξιότητα και μια εγρήγορση αντίστοιχη με τις απρόβλεπτες αλλαγές στη ζωή τους;

Η λευκή φυλή αναρωτιόταν μάταια για το τι επιδιώκει η αλλόκοτη κίτρινη φυλή, στην οποία αποδίδονταν τα πιο αντιφατικά χαρακτηριστικά: ωμότητα και λεπτότητα, δεισιδαιμονία και περίσκεψη, πανουργία και απλοϊκότητα. Τίποτα όμως δεν ήταν πιο ακατανότητο για τους δυτικούς από το γεγονός ότι ένας κόσμος, όπως ο κινέζικος, με μεγάλες ανακαλύψεις και εφευρέσεις στο ενεργητικό του κατά το παρελθόν, δεν είχε επιδιώξει να εκμεταλλευτεί ως το έπακρο τις νοητικές του ικανότητες.

Περιηγητές, μελετητές, εμπορευόμενοι, στρατιωτικοί, απορούσαν πώς είναι δυνατόν αυτοί που ανακάλυψαν την πυρίτιδα, την πυξίδα, την τυπογραφία να μη σπεύσουν να αναπτύξουν τις εφαρμογές των ευρημάτων τους στη γεωργία, τη ναυσιπλοϊα, τη μηχανική. Αρκέστηκαν να φθάσουν ως ένα ορισμένο σημείο. Γιατί; Στο ερώτημα ήταν αδύνατο να δοθεί απάντηση. Διότι το ίδιο το ερώτημα εμπεριείχε μια προκατάληψη του δυτικού πολιτισμού που τον εμπόδιζε να καταλάβει την άλλη αντίληψη.

Ο άλλοτε ασθενής

Η συνέχεια εδώ...

Ο κινέζικος Δράκος υψώνει ανάστημα στη Δύση: 

Φλερτ με ραντεβού ή με μηνύματα;

Καραποστόλης Βασίλης

Γνωστή εταιρεία κινητών τηλεφώνων είχε πριν χρόνια προτρέψει με τηλεοπτικές διαφημίσεις τους νέους να «στέλνουν μηνύματα» αντί να κανονίζουν ραντεβού μεταξύ τους. Γιατί να ξοδεύουν έτσι τα λεφτά τους; Πολύ πιθανό όταν βγουν και συναντήσουν το πρόσωπο που τους ενδιαφέρει η όλη υπόθεση να μην καταλήξει εκεί που θα ήθελαν. Θα έχουν τότε σπαταλήσει το χαρτζιλίκι τους άδικα σε κεράσματα.

Ενώ αν κρατηθούν σε απόσταση, αν διασταυρώσουν πρώτα τα γραπτά τους σήματα, θα φανεί αν αξίζει τον κόπο να γίνει το επόμενο βήμα. Λάθος λοιπόν να τρέχει κανείς στα τυφλά, επειδή του γυάλισε κάποιο πρόσωπο. Πιο έξυπνο να κάνει προκαταρκτικούς ελέγχους. Στην αρχή το φιλτράρισμα, μετά η απόφαση για τη συνάντηση.

Ας αναλογιστούμε τι θα συνέβαινε αν η διαφήμιση αυτή -και οι παρόμοιές της- έπειθαν εντελώς και μονίμως το κοινό τους. Χιλιάδες νέοι προσήλυτοι στην ερωτική συγκίνηση θα προετοιμάζονταν για την τελική έξοδο, κάνοντας στα δωμάτιά τους αλλεπάλληλα τεστ για τους άλλους. Ένας πληθυσμός που του λένε πως δεν πρέπει να βιάζεται, που πρέπει να ξέρει τι πληρώνει και πώς. Να τα κάνει τι, όμως, αυτά που εξοικονομεί; Δεν είναι βέβαια πρόβλημα αυτό. Θα του υποδείξουν αργότερα να προμηθευτεί το ερχόμενο, ακόμη πιο εξελιγμένο μοντέλο κινητού, ή το ακόμη πιο κατσούφικο CD που θα του μιλήσει για απιστίες, μοναξιές και αδιέξοδα μπλεξίματα.

Έτσι από την αναβολή της επιθυμίας περνάμε εύκολα στην παροχέτευσή της. Αντί να σπεύσει κανείς να αντικρύσει κάποιον κατά πρόσωπο, πληροφορείται πως είναι καλύτερα να προπονείται με κουμπιά και κωδικούς, να κάνει παρέα με τηλέφωνα και οθόνες. Πριν βγει για την εμπειρία, οφείλει να είναι εξοπλισμένος, όπως είναι κάθε υποψήφιος για οποιαδήποτε δουλειά.

Το να αρχίζεις επομένως μια σχέση είναι σαν να "προσλαμβάνεις" τον άλλο τη στιγμή που κι αυτός προσλαμβάνει εσένα. Τα προσόντα έχουν από πριν καταγραφεί. Ενδιαφέροντα, προτιμήσεις, το τι σου αρέσει, το τι μου αρέσει. Στο τέλος, από την επεξεργασία των στοιχείων προκύπτει ένας δείκτης-οδηγία που λέει: «Με τον (την) Α συνέχισε, δεν βλάπτει» ή «Με τον (την) Β σταμάτησε, ψάξε αλλού».

Αλλά το να ψάχνουν εξ αποστάσεως οι νέοι τους συντρόφους τους είναι κάτι τόσο αφύσικο όσο το να παίρνει κάποιος στα είκοσί του χρόνια πόζα ανθρώπου κορεσμένου απ’ όλα. Για να φθάσει ένας άνδρας ή μια γυναίκα στο σημείο να κουράζεται από τις άμεσες επαφές πρέπει να έχει φορτωθεί ως τότε κάμποσα βάρη. Εξομολογήσεις, εκμυστηρεύσεις, πολιορκίες που αρχικά διεγείρουν και κατόπιν πιέζουν αφόρητα. Γύρω στα πενήντα κερδίζεις το δικαίωμα να επιλέγεις ποιους θα δεις και ως πού θα προχωρήσεις μαζί τους.

Επιχείρηση γοητείας

Σύγχρονοι θεατές, αρχαία αινίγματα

Καραποστόλης Βασίλης

Οι κερκίδες των αρχαίων θεάτρων γέμισαν –με τις δέουσες αποστάσεις λόγω κορονοϊού– κι αυτό το καλοκαίρι που σιγά-σιγά αφήνουμε πίσω. Οι θεατές προσέρχονταν, τακτοποιούνταν στις θέσεις τους, παρακολουθούσαν την παράσταση και επισφράγιζαν το τέλος της με ένα χειροκρότημα που πιο πολύ και από το να ανταμείβει τους ηθοποιούς, σκεπάζει τις πολλές απορίες που γεννήθηκαν στο κοινό.

Είναι, πράγματι, αδύνατον να μην απορήσει ο σύγχρονος θεατής για τον τρόπο, με τον οποίο οι ήρωες στην αττική τραγωδία βιώνουν τα πάθη τους. Τα βιώνουν φωναχτά! Τους βλέπουμε να ανακοινώνουν αυτά που εμείς θα θεωρούσαμε μύχιες υποθέσεις μας, σε μια περίεργη ομάδα συμπολιτών τους που τους περιτριγυρίζει, τους ακούει, τους θέτει ερωτήματα και τους δίνει τη γνώμη της.

Είναι ο χορός, αυτό που περισσότερο από οτιδήποτε άλλο δυσκολεύεται να καταλάβει σήμερα ο θεατής. Γιατί να παρουσιάζονται οπωσδήποτε αυτοί οι μεσολαβητές; Γιατί να ανακόπτουν κάθε τόσο την δράση; Αν ήταν ειλικρινείς, οι περισσότεροι από τους θεατές θα ομολογούσαν ότι το νόημα που έχουν οι παρεμβολές του χορού τους ξεφεύγει. Το πολύ-πολύ να δεχθούν τον παρηγορητικό του ρόλο. Κατανοητό να δέχεται ο ήρωας εκδηλώσεις συμπαθείας ή οίκτου από κάποιους που δεν βρίσκονται στην ίδια μ’ εκείνον οδυνηρή κατάσταση.

Το νόημα του Χορού

Αυτό το καταλαβαίνει ο θεατής. Του το έχει μάθει, άλλωστε, η εποχή του πως οι άλλοι είναι αρκετά χρήσιμοι, όταν μπορούν να του πουν δυο λόγια συμπονετικά, για να μη νιώσει πως είναι ολότελα μόνος. Αλλά πέρα απ’ τα λόγια συμπαράστασης υπάρχουν και οι παραινέσεις. Ο χορός συμβουλεύει τον ήρωα, του υπενθυμίζει πράγματα που μες τα πάθη του τα ξεχνά. Και είναι τότε που στις κερκίδες αρχίζουν να πλανώνται ερωτήματα.

Ποιοι είναι αυτοί, που όλοι μαζί, με μια φωνή, υποδεικνύουν στους ήρωες το τι θα πράξουν; Δεν είναι ένας ή δύο κοντινοί φίλοι, δεν είναι ούτε και κάποιοι ειδικοί στη χορήγηση συνταγών ευτυχίας. Σαν κι αυτούς που στις μέρες μας πληρώνονται για να δείχνουν στους πελάτες τους πώς να παίρνουν μια απόφαση, πώς να στεριώνουν ένα γάμο, ή πώς να βρίσκουν τη σιγουριά που τους λείπει.

Όταν το καλοκαίρι ρέει στις φλέβες μας – Η βελανιδιά και τα φωτοβολταϊκά

Καραποστόλης Βασίλης

Αυτό το καλοκαίρι δεν μπορούμε να 'μαστε απλώς παραθεριστές. Δεν μπορούμε να περάσουμε ξώφαλτσα δίπλα στη φύση. Είναι ανάγκη να πάρουμε κάποια διδάγματα απ’ ό,τι μας ξεπερνάει και μας αγκαλιάζει ταυτόχρονα. Είμαστε μέρος της φύσης. Αυτά δεν λένε στους μαθητές τα βιβλία; Όμως, τι είδους μέρος του όλου είμαστε, αφού δεν ξέρουμε τι να κάνουμε μέσα στο όλον;

Η ύπαιθρος μάς γνέφει, μας κάνει πράσινα σινιάλα, αλλά εμείς μαγκωνόμαστε, λες και τα σήματα έρχονται από εξωγήινα πλάσματα. Ο σύγχρονος παραθεριστής οπισθοχωρεί μπροστά σε τέτοια καλέσματα. Υπάρχουν μάλιστα στιγμές που το θρόισμα των φύλλων, το λίκνισμα του κλωναριού, το πέταγμα ενός πουλιού να του φαίνονται τόσο άσχετα με τις προσωπικές υποθέσεις του, ώστε να κλείνει τα παντζούρια του παραθύρου του για να βουλιάξει στη δική του, την αποκλειστικά ανθρώπινη ησυχία του.

Αλλά το να έχεις στις βαλίτσες σου τις υποθέσεις σου και το να θέλεις να βρεις την ησυχία σου, είναι πράγματα ασυμβίβαστα μεταξύ τους. Παρ’ όλα αυτά, έξω από το παράθυρο ο άνεμος εξακολουθεί να πνέει και τα νυχτοπούλια επιμένουν κάτι να λένε. Εάν ο παραθεριστής άκουγε τι διαμηνύουν, εάν ήθελε ν’ ανοίξει τ’ αυτιά του και ν’ ακούσει αυτούς τους ήχους που άνοιγαν πάντα τις πύλες της νύχτας, εάν το μυαλό δεχόταν ν’ αφεθεί σε ό,τι αινιγματικό υπάρχει γύρω του, τότε πραγματικά θα λέγαμε ότι το καλοκαίρι αρχίζει να ρέει στις φλέβες τού ανθρώπου.

Καλοκαίρι και αυτοεγκατάλειψη

Υπάρχει λοιπόν εμπλοκή στον εγκέφαλο, εμπλοκή στο νευρικό σύστημα. Όλος ο οργανισμός σφίγγεται πάνω στις συνήθειές του, αρνείται να λυθεί. Το πρόβλημα του σύγχρονου παραθεριστή δεν είναι άλλο από μια δυσκολία στην αυτοεγκατάλειψη. Του είναι αδύνατο να παραδώσει τον εαυτό του σε δυνάμεις που δεν τις γνωρίζει καλά. Τι είναι γι’ αυτόν όλα τούτα τα φυτά και τα ζώα τριγύρω; Είναι ένας κόσμος που πιθανόν υπακούει σε νόμους, αλλά ο επισκέπτης της εξοχής έχει μάθει ότι οι νόμοι που διέπουν τη ζωή αυτών των πλασμάτων διαφέρουν από τους νόμους, τους οποίους ο ίδιος "κατασκευάζει" για να ρυθμίζουν τις σχέσεις με τους ομοίους του.

Ο άνθρωπος είναι για να κατασκευάζει, η φύση είναι για να υπάρχει. Έτσι είπαν. Αλλά τι γίνεται όταν ο άνθρωπος νιώσει την ανάγκη να υπάρχει, χωρίς να φτιάχνει απολύτως τίποτα; Όταν δεν θέλει πια ο δραστήριος να είναι δραστήριος; Μια έντονη διάθεση μπορεί τότε να γεννηθεί. Είναι η ώρα του καλοκαιριού. Με όλους τους ιστούς του, με όλες τις ίνες του το κορμί παρακαλάει τον εγκέφαλο να του επιτρέψει να ξαπλώσει καταγής, να κυλιστεί στο χώμα, να μείνει εκεί ακίνητο. Τι λύτρωση!