Ο Αλεξάντρ Σολζενίτσυν και η λογοτεχνία του γκουλάγκ 

από

 Δημήτρης Μπαλτάς

 -

14 Απριλίου 2022

Αλεξάντρ Σολζενίτσιν και η λογοτεχνία του γκουλάγκ

Aφιέρωμα στον ρώσο συγγραφέα Αλεξάντρ Σολζενίτσυν (1918-2018) πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων από το Περιοδικό ΣΤΕΠΑ και το Καλλιτεχνικό Σύνολο «Πολύτροπον».

– π. Πέτρος Μινώπετρος: “Ο μάρτυρας και η συνείδηση των θυμάτων του κομμουνιστικού ολοκληρωτισμού“.

Ρόζα Λούξεμπουργκ: η κριτική στον λενινιστικό συγκεντρωτισμό

του Σπύρου Κουτρούλη από το το προσωπικό του ιστολόγιο

Το 1904 η Ρόζα Λούξεμπουργκ δημοσίευσε δύο άρθρα με τον τίτλο “Λενινισμός ή μαρξισμός” ως απάντηση στο έργο του Λένιν “Τι να κάνουμε”. Η σημασία της έγκειται στο γεγονός ότι επισημαίνει τα βασικά χαρακτηριστικά της πορείας που θα οδηγήσει στον ολοκληρωτισμό. Πλέον η εργατική τάξη ως πολιτικό σύνολο αντικαθίσταται από τους επαγγελματίες επαναστάτες, ενώ στην ίδια την εργατική τάξη εισάγεται η επαναστατική ιδεολογία από έξω, από αστούς διανοούμενους. Οι επισημάνσεις της ενέπνευσαν και αξιοποιήθηκαν από άλλους σημαντικούς στοχαστές όπως η Χάνα Άρεντ και ο Κώστας Παπαϊωάννου. Το άρθρο της Ρ.Λ. περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Χέλμουτ Γκρούμπερ “Επανάσταση στην Ευρώπη (1917-1923)” (Εκδόσεις Κομμούνα, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 1985).

Εξίσωση Ναζισμού-Κομμουνισμού: Ο ευρωπαϊκός σχεδιασμός και η απάντηση της Ρωσίας

© Sputnik / Alexey Nikolsky

 / 

Μεταφορά στο αρχείο φωτογραφίας

Βρείτε μας

Ιωάννα Κλεφτόγιαννη

Όλα τα άρθρα

Με αφορμή τον νέο ρωσικό νόμο μέσω του οποίου καθίσταται παράνομη στο εξής και η εξίσωση και η χρήση ναζιστικών συμβόλων στη δημόσια σφαίρα, ακαδημαϊκοί, ιστορικοί και νομικοί απαντούν στο ζήτημα της εξίσωσης Ναζισμού και Κομμουνισμού.

Συνέβη και αυτό. Η εξίσωση Ναζισμού-Κομμουνισμού, κάτι που επιχειρείται σταθερά διεθνώς και από αναθεωρητές της Ιστορίας. Όχι στα λόγια. Θεσμικά. Καθώς, με αφορμή τη συμπλήρωση 80 χρόνων, από την έναρξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, το ’19, τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενέκριναν με συντριπτική πλειοψηφία ένα ψήφισμα που φέρει τον τίτλο «Η σημασία της ευρωπαϊκής μνήμης για το μέλλον της Ευρώπης», το οποίο κατ’ ουσίαν εξισώνει τον Ναζισμό με τον Κομμουνισμό.

Το γεγονός προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων στην Ευρώπη, αλλά και στην Ελλάδα, με πολιτικούς, διανοούμενους, ιστορικούς, ακαδημαϊκούς, αγωνιστές κατά του Ναζισμού να κάνουν λόγο για διαστρέβλωση της Ιστορίας.

Την πρώτη ωστόσο «ηχηρή» απάντηση επί του θέματος την έδωσε αναπάντεχα με έναν τρόπο που φαίνεται πως προκαλεί αντιφατικές αντιδράσεις πρόσφατα ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν: Η ρωσική νομοθεσία απαγορεύει πλέον τις συγκρίσεις μεταξύ της Σοβιετικής Ρωσίας και της Ναζιστικής Γερμανίας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, καθιστώντας παράνομη και την άρνηση του «αποφασιστικού ρόλου» της κομμουνιστικής Σοβιετικής Ένωσης στην αναχαίτιση και εξάλειψη του Ναζισμού και στην απελευθέρωση της Ευρώπης.

Η Ρωσία είχε εγκαίρως διαφωνήσει με τα πρώην «δορυφορικά» κράτη της σχετικά με τον ρόλο που έπαιξε ο Ιωσήφ Στάλιν στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μέσω της υπογραφής του Συμφώνου Μολότωφ - Ρίμπεντροπ με τη ναζιστική Γερμανία. Ήδη τα τελευταία χρόνια, η ηγεσία της αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον της για τη μνήμη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς ακόμη και Ρώσοι ερευνητές ξεκίνησαν νέες έρευνες για τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν από τις ναζιστικές δυνάμεις σε ολόκληρη τη Ρωσία.

Θ. Ζιάκας: Ο νεωτερικός μεσσιανισμός

 

Το τέ­λος της ι­στο­ρί­ας εί­ναι η ο­λο­κλή­ρω­ση των δια­δι­κα­σιών ε­ξα­το­μί­κευ­σης, της ο­ποί­ας προ­σφο­ρό­τε­ρη μορ­φή α­πο­τε­λεί ο φι­λε­λεύ­θε­ρος κα­πι­τα­λι­σμός.

(Φρ. Φου­κου­γιά­μα)

Ο μεσ­σια­νι­σμός εί­ναι έ­να σύ­στη­μα ελ­πί­δας. Προ­σφέ­ρε­ται στον Δού­λο και του υ­πό­σχε­ται την α­πε­λευ­θέ­ρω­σή του. Α­να­πτύ­χθη­κε με την έ­ξο­δο α­πό την “πα­ρα­δεί­σια” πρω­τό­γο­νη κα­τά­στα­ση και με το πέ­ρα­σμα στους κο­λε­κτι­βι­στι­κούς πο­λι­τι­σμούς. Κά­τω α­πό τις βα­ριές κο­λε­κτι­βι­στικές πυ­ρα­μί­δες της Αι­γύ­πτου, της Βα­βυ­λώ­νας, της Ιν­δί­ας, της Κί­νας, ή των Αζ­τέ­κων, η ελ­πί­δα στέ­να­ζε παίρ­νο­ντας διά­φο­ρες μορ­φές μεσ­σια­νι­σμού. Την πιο κα­θα­ρή μορ­φή θα την προ­σλά­βει στο πιο ε­ξε­λιγ­μέ­νο κο­λε­κτι­βι­στι­κό έ­θνος της ι­στο­ρί­ας, τους Ε­βραί­ους, ό­ταν αιχ­μά­λω­τοι στη Βα­βυ­λώ­να ο­νει­ρεύ­ο­νταν τη Σιών και ό­ταν κιν­δύ­νε­ψαν να χά­σουν την ε­θνι­κή τους ταυ­τό­τη­τα κά­τω α­πό την ελ­λη­νι­κή κυ­ριαρ­χί­α.

Μπο­ρεί ο μεσ­σια­νι­σμός να εί­ναι γέν­νη­μα των κο­λε­κτι­βι­στι­κών κοι­νω­νιών, αλλά αυ­τό δεν ση­μαί­νει ό­τι δεν υ­φί­στα­ται και στις α­το­μο­κε­ντρι­κές κοι­νω­νίες, την αρ­χαιο­ελ­λη­νι­κή και τη νε­ω­τε­ρι­κή. Ο τρα­γι­κός μύ­θος του Προ­μη­θέ­α προ­βάλλει, στην Α­θή­να του 5ου αιώ­να, έ­ναν πα­ρά­ξε­νο μεσ­σια­νι­σμό: “έ­νας θε­ός πιο δυ­να­τός α­πό τον Δί­α θα γεν­νη­θεί μια μέ­ρα και θα συ­ντρί­ψει την εξου­σί­α του”. Με το πέ­ρα­σμα στη νε­ω­τε­ρι­κό­τη­τα ο με­σαιω­νι­κός χι­λια­στι­κός μεσ­σια­νι­σμός θα εκ­κο­σμι­κευ­θεί για να με­τα­μορ­φω­θεί σε πί­στη στην Πρό­οδο. Η νε­ω­τε­ρι­κή πί­στη στην Πρό­ο­δο βα­σί­ζε­ται σα­φώς σε έ­ναν τε­χνο­λο­γικό μεσ­σια­νι­σμό (: η τε­χνο­λο­γί­α θα μας λύ­σει ό­λα τα προ­βλή­μα­τα). Και σε μας εδώ ο χι­λια­στι­κός μεσ­σια­νι­σμός έ­παι­ξε το ρό­λο του. Με­τά την α­νε­ξαρ­τη­σί­α, τον 19ο αιώ­να, αρ­κε­τοί μεσ­σί­ες εί­χαν τα­ρά­ξει τον ύ­πνο της Ψω­ρο­κώ­σταινας. Ο γε­ρο-Μα­κρυ­γιάν­νης λί­γο έ­λει­ψε να ταυ­τί­σει τον ε­αυ­τό του με τη δια­δε­δομέ­νη τό­τε λα­ϊ­κή μεσ­σια­νι­κή μορ­φή του “φτω­χού βα­σι­λέ­α Ιω­άν­νη”. Τον 20ό αιώ­να το πράγ­μα κό­ρω­σε, για να γί­νου­με ο­λο­καύ­τω­μα στον μεσ­σια­νι­κό “κομ­μου­νι­στι­κό” Μο­λώχ. Σή­με­ρα, ε­νώ θα πε­ρί­με­νε κα­νείς μα­ζί με το με­τα­μο­ντέρ­νο “τέ­λος της ι­στο­ρί­ας” να έρ­θει και το τέ­λος των μεσ­σια­νι­σμών, το α­ντίθε­το εί­ναι που βλέ­που­με.

Δεν ξέ­ρω αν έ­χει γρα­φτεί μια συ­γκρι­τι­κή ι­στο­ρί­α του μεσ­σια­νι­σμού. Θα ή­ταν ί­σως η πιο καί­ρια με­λέ­τη πά­νω στην ου­σί­α του αν­θρώ­που: την ε­λευ­θε­ρί­α. Θα μας μι­λού­σε πά­νω απ’ ό­λα για τη φρί­κη της αν­θρώ­πι­νης κα­τά­στα­σης. Γι’ αυτό και εί­ναι μάλ­λον α­πί­θα­νο να έ­χει γρα­φτεί. Κι αν έ­χει γρα­φτεί, θα εί­ναι απί­θα­νο να κυ­κλο­φο­ρεί. Στο κεί­με­νο που α­κο­λου­θεί θα μι­λή­σου­με κυ­ρί­ως για τον νε­ω­τε­ρι­κό μεσ­σια­νι­σμό: την ι­δέ­α της Προ­ό­δου, την α­ντί­στοι­χη α­ντί­λη­ψη για τον χρό­νο και τον τε­χνο­λο­γι­κό μεσ­σια­νι­σμό που την τρο­φο­δο­τεί.

1. Ο τε­χνο­λο­γι­κός μεσ­σια­νι­σμός

Ο μεσ­σια­νι­σμός συν­δέ­ε­ται σή­με­ρα με την Τε­χνολο­γί­α. Εί­χε ό­μως τε­χνο­λο­γι­κή βά­ση και στους κο­λε­κτι­βι­στι­κούς πο­λι­τι­σμούς.