Γ. Κοντογιώργης, Η νεοτερικότητα σήμερα: η θέση της στην κοσμοϊστορία και η κατεύθυνση του μέλλοντός της

Η νεοτερικότητα σήμερα: η θέση της στην κοσμοϊστορία και η κατεύθυνση του μέλλοντός της. Από το σεμινάριο Πολιτικής Επιστήμης της Ακαδημίας Κοσμοσυστημικής Γνωσιολογίας, στις 13.4.2022

Αφετηρία - ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

Η Χάρτα του Ρήγα

Ο Φράνσις Φουκουγιάμα είναι ο συγγραφέας που εξέφρασε το 1992 εκ μέρους της Δύσης την ευφορία και την αίσθηση της νίκης σε θεωρητικό επίπεδο με το περίφημο βιβλίο του «Το Τέλος της Ιστορίας». Το εν λόγω βιβλίο προφήτευε τότε πώς η ολοκληρωτική νίκη του καπιταλισμού και της «δημοκρατίας της αγοράς» θα επέφερε την ειρήνη, την δημοκρατία και την πρόοδο σε όλες τις κοινωνίες του πλανήτη. Ισχυρίστηκε ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία, απαλλαγμένη από εσωτερικές αντιφάσεις που ταλάνισαν όλα τα υπόλοιπα πολιτικά συστήματα, είναι το ακροτελεύτιο σημείο ιδεολογικής εξέλιξης της ανθρωπότητας. Χρησιμοποιήθηκαν βαρύγδουπες εκφράσεις όπως «το τέλος της ιστορίας του ανθρώπου» και «ο θάνατος των ιδεολογιών» ενώ τα έθνη και οι πολιτισμοί των λαών θεωρήθηκαν έννοιες ξεπερασμένες και μπήκαν στο στόχαστρο ως θεμελιώδεις μηχανισμοί σφυρηλάτησης αντιιμπεριαλιστικού πνεύματος.

Η ιδεολογική ρηγμάτωση η οποία προκλήθηκε στον χώρο της Αριστεράς από την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ ήταν τέτοια, που η προωθητική δύναμη αυτών των απόψεων επικράτησε με σχετική ευκολία και εξαπλώθηκε ταχύτατα. Ήταν η εποχή της φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης κατά την οποία ένας αχαλίνωτος καπιταλισμός πάσχιζε να καταργήσει το άγραφο μα χρυσό «κοινωνικό συμβόλαιο» πάνω στο οποίο στηρίχθηκε η ευημερία, η πρόοδος και η ανάπτυξη της Δύσης μετά τον ΄Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Η κληρονομιά του Ρόναλντ Ρήγκαν και της Μάργκαρετ Θάτσερ είχε θριαμβεύσει.

Έχοντας συμπληρώσει σχεδόν μια τριακονταετία από την κατάρρευση της Σοβιετικης Ένωσης και των δορυφόρων της (καθώς και της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας), οι εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο δείχνουν να μην έχουν δικαιώσει ούτε στο ελάχιστο τους φιλελεύθερους προφήτες σχετικά με τις προβλέψεις τους. Με σημείο αναφοράς την άκρατη κερδοσκοπία των οικονομικών ολιγαρχιών οι ανισότητες γιγαντώθηκαν, οι πολεμικές συγκρούσεις εξαπλώθηκαν και μεγάλα τμήματα των κοινωνιών σε ολόκληρο τον κόσμο οδηγήθηκαν στην φτώχεια και την εξαθλίωση. Ενδεικτικό είναι ότι σύμφωνα με τους New York Times (την ναυαρχίδα του φιλελευθερισμού στις Η.Π.Α.) στην οκταετία Κλίντον (1993 – 2001) το 1% των Αμερικανών προσποριζόταν το 45% της αύξησης του ΑΕΠ. Στη οκταετία Μπους (2001 – 2009) το 45% έγινε 65% και στην οκταετία Ομπάμα (2009 – 2017) εκτοξεύθηκε στο 93%! Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, το πλουσιότερο και ισχυρότερο έθνος στον πλανήτη, 41 εκατομμύρια πολίτες διαβιούσαν το 2018 σε συνθήκες σχετικής και απόλυτης φτώχειας. Αποκορύφωμα αυτής της ανεξέλεγκτης πορείας ήταν η φούσκα και η κρίση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος το 2008, που οδήγησε τις επί μέρους κοινωνίες σε τεράστια οικονομική και κοινωνική καταστροφή. Μια κρίση που μόνο με την Μεγάλη Ύφεση του 1929 μπορεί να συγκριθεί.

Γ. Κοντογιώργης, «Το Ελληνικό Κοσμοσύστημα - Τι είναι το Βυζάντιο;»

Διάλεξη του Ομότιμου Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης και πρώην Πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργου Κοντογιώργη με θέμα «Το Ελληνικό Κοσμοσύστημα - Τι είναι το Βυζάντιο;», η οποία έγινε στις 5.11.2021 και διοργάνωσε το Ινστιτούτο Έρευνας & Μελέτης Θουκιδίδης, σε συνεργασία με τις εκδόσεις Άπειρος Χώρα.

Η Ιωάννα Τσιβάκου, στα Άκρα

ΚΛΙΚ στην εικόνα για να μεταφερθείτε στην συνέντευξη...

Στα Άκρα | Ιωάννα Τσιβάκου, καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Τι είναι η εργαλειακή ορθολογικότητα της Δύσης και πώς επιδρά στο συναίσθημα του ελληνικού λαού;

Πώς προετοιμάστηκε η Ελληνική Επανάσταση με νωπές ακόμα τις μνήμες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην συνείδηση των Ελλήνων;

Με ποιο τρόπο το θέατρο, το 1821, έγινε ο προπομπός της Ελληνικής Επανάστασης του ’21 στα Βαλκάνια και την Ευρώπη με πρωταγωνιστές ηθοποιούς-δραματουργούς-πολεμιστές;

Πώς ήταν οι κοινωνίες στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, από όπου ξεκίνησε η Επανάσταση;

Ποια ήταν τα ήθη και τα έθιμα, η διατροφή και η ιατρική φροντίδα πριν και κατά την περίοδο του Απελευθερωτικού Αγώνα;

Ο Γιώργος Κοντογιώργης για το 1821-Στα Άκρα

Τι είναι η εργαλειακή ορθολογικότητα της Δύσης και πώς επιδρά στο συναίσθημα του ελληνικού λαού;

Πώς προετοιμάστηκε η Ελληνική Επανάσταση με νωπές ακόμα τις μνήμες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην συνείδηση των Ελλήνων;

Οίκος και Πόλις: Από την οικιακή στην πολιτική οικονομία

Ευαγγελία Κοζυράκη

Μία από τις σημαίνουσες αλλαγές που δρομολογήθηκε τον 8ο π.Χ. αιώνα, και ανακλάται στα Ομηρικά Έπη, είναι η μετάβαση από τον θεσμό του οίκου σ' αυτόν της πόλεως, η μετάβαση δηλαδή από την κλειστή κοινωνία δεσποτικού τύπου στην πρώιμη ανθρωποκεντρική κοινωνία. Θεμέλιο της ομηρικής κοινωνίας αποτελούσε ο οίκος, τον οποίο εξουσίαζε ο πατριάρχης– βασιλιάς.

Ο ομηρικός οίκος ήταν θεσμός ευρύτερος από την στενή, πυρηνική οικογένεια, διότι εκτός από τους εξ αίματος συγγενείς, περιελάμβανε όλα τα συνδεόμενα μ' αυτόν άτομα, που διαβιούσαν στον ίδιο οικιστικό χώρο, ελεύθερους και δούλους, ακόμη και ξένους που έρχονταν ως φίλοι. Συγκροτείτο στη βάση της ιδιοκτησίας γης, ζώων, κτηριακών εγκαταστάσεων και εν γένει εξοπλισμού. Αποτελούσε δηλαδή πρωταρχική οικονομική μονάδα παραγωγής και κατανάλωσης αγαθών. Η οικονομική αυτάρκεια ενός οίκου προσέδιδε φήμη και κύρος στον επικεφαλής του, αλλά και στα μέλη του, των γυναικών συμπεριλαμβανομένων.

Έτσι διακρίνουμε στον Όμηρο, τον φτωχικό οίκο-χοιροστάσιο του Εύμαιου, τον πλούσιο οίκο του Οδυσσέα, όπως και τον παραμυθένιο οίκο του Αλκίνοου. Η κομβική αλλαγή που συντελέστηκε στην εποχή του Ομήρου, ήταν η πρωτοανθρωποκεντρική υποστασιοποίηση αυτών των δεσποτικών οίκων σε πολεοτικές κοινωνίες. Οι πρώιμες ανθρωποκεντρικές πόλεις/κράτη διακρίνονταν για την οργάνωση της οικονομίας στη βάση της γαιοκτησίας και της αγροτοκτηνοτροφίας.

Η σχέση ιδιοκτησίας, οικονομίας και ελευθερίας

Όπως αριστοτεχνικά αναλύει και τεκμηριώνει ο Καθηγητής Γιώργος Κοντογιώργης στο έργο του με τίτλο “Η δημοκρατία ως ελευθερία”, το διακύβευμα των κοινωνιών του ελληνικού κόσμου ανέκαθεν είχε ανθρωποκεντρικό πρόσημο και εστιαζόταν στη σχέση μεταξύ ιδιοκτησίας, οικονομίας και ελευθερίας. Στην μεταομηρική εποχή των 7ου & 6ου π.Χ. αιώνων, το κοινωνικό πρόταγμα χαρακτηρίστηκε από το αίτημα των φτωχών ακτημόνων για ισομοιρία και αναδασμό της μεγάλης γαιοκτησίας. Εξάλλου και η μεταρρύθμιση του Σόλωνα το 592 π.Χ., στόχευε καταρχήν να εγγυηθεί την ελευθερία, μέσω της ιδιοκτησίας, καθιστώντας την λιγότερο τρωτή έναντι της φιλαργυρίας και της απληστίας των πλουσίων ευγενών. Η σεισάχθεια, δηλαδή η απόσειση -όχι όμως η ολική διαγραφή- των χρεών, αφορούσε στην απαγόρευση δανεισμού με ενέχυρο το σώμα, στην απελευθέρωση των μικροκαλλιεργητών.