Μνήμη Γρηγόρη Αυξεντίου

«Όμως εκείνος καίγονταν μονάχος. / Καταμόναχος. /Κι όσο αφανίζονταν τόσο άστραφτε το πρόσωπο. / Γινόταν ήλιος»

 Τ. Σινόπουλος ( «Μεταίχμιο Β», 1957)

Ποιήματα του Γ. Ρίτσου και του Κ. Μόντη για τον Αυξεντίου

Γ. Ρίτσος, «Αποχαιρετισμός. Οι τελευταίες ώρες του Γρηγόρη Αυξεντίου μες στη φλεγόμενη σπηλιά».

Το πρώτο μεγάλο συνθετικό ποίημα με θέμα τη θυσία του Αυξεντίου στις 3 Μαρτίου 1957, γράφεται από τον Γ. Ρίτσο ευθύς αμέσως μετά την ανάγνωση της θλιβερής είδησης στην εκτενή ανταπόκριση και περιγραφή της μάχης στην εφημερίδα Αυγή. Ο Ρίτσος σε αυτόν τον ποιητικό μονόλογο επιδίδεται σε μια βυθοσκόπηση στη μνήμη και στις σκέψεις του ήρωα και καταγράφει την εσωτερική διαδικασία, η οποία ξεκινά από τον έρωτα για τη ζωή για να φτάσει στη συνειδητή απόφαση της θυσίας: «Λάβετε, φάγετε, τούτο εστί το σώμα μου και το αίμα μου».

Κ. Μόντης, «Τραγούδι για τον μεγάλο αδερφό μας. Απόσπασμα από ένα σχέδιο».

Το ποίημα δημοσιεύτηκε στην ποιητική συλλογή «Στιγμές» του 1958. Ο Μόντης έγραψε ακόμη δύο «αποσπάσματα»-σχεδιάσματα για «τον μεγάλο αδερφό μας». Το δεύτερο με τίτλο «Απόσπασμα από ένα άλλο τραγούδι για τον μεγάλο μας αδερφό» περιλαμβάνεται στη συλλογή «Συμπλήρωμα των Στιγμών» του 1960 και το τρίτο με τίτλο «Και άλλα αποσπάσματα απ’ το τραγούδι για τον μεγάλο αδερφό μας» στη συλλογή Γράμμα στη Μητέρα και άλλοι στίχοι (1965).

Τ Ρ Ι Α ΛΑΘΑΚΙΑ ΤΟΥ Γ. ΡΙΤΣΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ

ΛΑΖΑΡΟΣ Α. ΜΑΥΡΟΣ

Λ Α Θ Α Κ Ι ΒΕΒΑΙΩΣ το ότι ο Αυξεντίου θυσιάστηκε Σάββατο 2 Μαρτίου 1957.

Όλοι, ανέκαθεν, γνωρίζουν ότι η θυσία του Σταυραετού του Μαχαιρά ήτανε Κυριακή κι ήτανε Τρεις του Μάρτη του 1957, μετά την πολύωρη μάχη ως τις δυό μετά το μεσημέρι.

Ήταν δυό τρία μικρά λαθάκια που έγραψε ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος στο κορυφαίο του έργο «Αποχαιρετισμός - Οι τελευταίες ώρες του Γρηγόρη Αυξεντίου μες στη φλεγόμενη σπηλιά»:

Ο ΡΙΤΣΟΣ σημειώνει ο ίδιος στο βιβλίο του, των εκδόσεων «Κέδρος», ότι έγραψε το ποίημά του 5 - 25 Μαρτίου 1957.

Στις πρώτες σελίδες είναι τυπωμένη και η φωτοτυπία δημοσιεύματος τής Τρίτης 5.3.1957 με τα καθέκαστα της θυσίας στον Μαχαιρά.

Από εκείνο λοιπόν το δημοσίευμα προέκυψαν τα λαθάκια του ποιητή:

Δημοσίευμα της Τρίτης 5.3.1957 στις αθηναϊκές εφημερίδες, σταλμένο από τη Λευκωσία, 4 με «Ιδ.Υπ.» (Ιδιαίτερη Υπηρεσία), δηλαδή τη Δευτέρα της Καθαρής 4.3.1957 ημέρα που δεν κυκλοφορούσαν εφημερίδες.

Ε Κ Ε Ι ΣΤΟ δημοσίευμα εντοπίζονται τα λαθάκια: Γράφει ως ημέρα της θυσίας το Σάββατο 2 Μαρτίου. Και ότι η μάχη «τέλειωσε στις 2 η ώρα την νύκτα». Γράφει κι ότι ήταν «οδηγός ταξί το επάγγελμα» ο Αυξεντίου, ενώ λεωφορείο οδηγούσε, μεταφέροντας εργάτες από το χωριό του τη Λύση προς την Δεκέλεια. Τα λάθη αυτά υπήρχαν, όντως, στις εφημερίδες της Αθήνας 5.3.1957...

Πέρα απ’ τη σύντομη περιγραφή της μάχης στον Μαχαιρά, ο αθηναϊκός Τύπος εκείνων των πρώτων ημερών, ουδέν ήξερε κι ούτ’ έγραψε για την προσωπικότητα και τη δράση του Αυξεντίου.

Ουδέν περισσότερο ήξερε κι ο Ρίτσος.

Κ Ι ΟΜΩΣ!

Έγραψε, σαν να τον ήξερε απ’ τα γεννοφάσκια του κι απ’ την κάθε μέρα τής 29χρονης ζωής του, είκοσι τυπωμένες σελίδες συγκλονιστικό ποίημα: Αριστούργημα ψυχογραφίας. Ένοπλης σοφίας. Ταπεινού ανθρώπινου αγωνιστικού μεγαλείου στο βωμό της λευτεριάς.

Ε Κ Ε Ι Ν Η η Κυριακή

του Λάζαρου Μαύρου

Ε Κ Ε Ι Ν Η η Κυριακή

Τρεις του Μάρτη του Πενήντα Εφτά
ήταν Κυριακή της Τυρινής.
Την άλλη μέρα, ξημέρωνε Δευτέρα της Καθαρής.
Το βράδυ εκείνης της Κυριακής στην Κύπρο,
οι οικογένειες ήσαν γύρω από το παραδοσιακό ομοτράπεζο της αποκριάς, τρωγοπίνοντας στο φτωχικό τους.
Όμως το κρασί στα ποτήρια έμεινε μισοπιωμένο.
Οι μεζέδες στα πιάτα, μισοφαγωμένοι.
Το ελεγχόμενο από τους Εγγλέζους αποικιοκράτες ραδιόφωνο της Κυπριακής Ραδιοφωνικής Υπηρεσίας C.B.S.
μετέδιδε κομπάζοντας τα μαύρα μαντάτα:

«Δυνάμεις ασφαλείας, ενεργούσαι κατόπιν πληροφοριών, εφόνευσαν σήμερον την μεσηβρίαν εις την περιοχήν παρά την Μονήν Μαχαιρά τον επικηρυγμένον διά ποσού πέντε χιλιάδων λιρών, γνωστόν ως υπαρχηγόν της Ε.Ο.Κ.Α. και πρώην αξιωματικόν του Ελληνικού Στρατού, τρομοκράτην Γρηγόριον Αυξεντίου, και συνέλαβαν τέσσαρας άλλους τρομοκράτας, οι οποίοι ευρίσκοντο μετ’ αυτού εντός ορεινού κρησφυγέτου […] Η Αυτού Εξοχότης ο Κυβερνήτης Στρατάρχης Σερ Τζον Χάρντινγκ ενδέχεται να μεταβή εις την Μονήν Μαχαιρά διά να συγχαρή αυτοπροσώπως τα στρατεύματα»…

Τ Ρ Ε Ι Σ Μαρτίου 1957, ημέρα Κυριακή

Θυσιάστηκε στον Μαχαιρά
ο Γρηγόρης Αυξεντίου.
Όμως, ούτε τη Δευτέρα, ούτε την Τρίτη, 4 & 5.3.1957. κυκλοφορούσαν στην Κύπρο εφημερίδες για να περιγράψουν την 10ωρη μάχη που έδωσε στον Μαχαιρά ο υπαρχηγός της ΕΟΚΑ, κυκλωμένος από τις πολυάριθμες βρετανικές δυνάμεις του «Συντάγματος του Δούκα του Ουέλλιγκτον».
Στην Κύπρο οι καθημερινές εφημερίδες δεν κυκλοφορούσαν Δευτέρα. Μόνο οι εβδομαδιαίες. Εκείνη τη Δευτέρα 4.3.1957, συνέπεσε η αργία της Καθαράς Δευτέρας, χωρίς τις εβδομαδιαίες και χωρίς καθημερινές την Τρίτη.
Έτσι οι πρώτες περιγραφές, εντοπίζονται στις κυπριακές εφημερίδες της Τετάρτης 6.3.1957.
Με κύριες αναφορές προερχόμενες από όσα είχαν δημοσιεύσει τη Δευτέρα 4.3.1957 οι εφημερίδες του... Λονδίνου.
Π.χ. η «Χαραυγή» της 6.3.1957 αναδημοσίευσε τα γεγονότα του Μαχαιρά από την «Ντέηλυ Χέραλντ» του Λονδίνου, ενώ από τους «Τάϊμς» και τον «Ντέηλυ Τέλεγραφ» πήρε το δικό της υλικό η «Ελευθερία» της Λευκωσίας.

Ε Ν Α Ν Τ Ι Ο Ν του Αυξεντίου

Σαν σήμερα 22 Φεβρουαρίου 1928 γεννήθηκε στο χωριό Λύση Ο ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ.

Σαν σήμερα 22 Φεβρουαρίου 1928 γεννήθηκε στο χωριό Λύση Ο ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ.

Δια χειρός, Γιάννη Γίγα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ, ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ 1

Σαν σήμερα 22 Φεβρουαρίου 1928 γεννήθηκε στο χωριό Λύση 

Ο ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ.

Από Λάζαρος Μαύρος

Εγγλέζος ανθυπολοχαγός το άκουσε και Εγγλέζοι δημοσιογράφοι πρώτοι το δημοσίευσαν.

ΚΥΡΙΑΚΗ 3 Μαρτίου 1957, η δεκάωρη μάχη στον Μαχαιρά, πολυάριθμων βρετανικών στρατευμάτων, η οποία κατέληξε να περιλούσουν με βενζίνη το κρησφύγετο του αρνούμενου να παραδοθεί και μαχόμενου άχρι τέλους Αυξεντίου, να το πυρπολήσουν και να τον κάψουν ζωντανό.

Ελληνόγλωσσος Βρετανός ανθυπολοχαγός, ονόματι Τζων Μίντλετον, του συντάγματος του Δούκα του Ουέλλικτον, ήταν ο αξιωματικός πλησίον του περικυκλωμένου κρησφυγέτου, ο οποίος κάλεσε τον Αυξεντίου να παραδοθεί.

Εκείνος, ο Μίντλετον, άκουσε και είπε εκεί στους δημοσιογράφους, την απάντηση που του φώναξε ο Αυξεντίου:

«Ελάτε μέσα να μας συλλάβετε. Μολών λαβέ».

Πράγματι, ο Αυξεντίου χρησιμοποίησε επί λέξει το ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ του Λεωνίδα των Θερμοπυλών του 480 πρό Χριστού.

Αυτό δεν το επινόησαν, αργότερα, κάποιοι Έλληνες προς εκθειασμό του Αυξεντίου.

Ο Εγγλέζος ανθυπολοχαγός Μίντλετον το άκουσε με τα αφτιά του.

Και ο ίδιος το είπε, εκεί, εκείνες τις ώρες, στους Εγγλέζους και άλλους δημοσιογράφους που βρίσκονταν στον Μαχαιρά και οι ίδιοι οι Εγγλέζοι δημοσιογράφοι το δημοσίευσαν – το ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ του Αυξέντίου – στις βρετανικές εφημερίδες της επόμενης μέρας, Δευτέρα 4 Μαρτίου 1957, πριν το γράψει οποιαδήποτε ελληνική εφημερίδα, είτε στη Λευκωσίας, είτε στην Αθήνα. Σημειώνεται ότι τη Δευτέρα 4.3.1957, επειδή ήταν Καθαρά Δευτέρα, δεν κυκλοφορούσαν τότε οι ελληνικές εφημερίδες.

Την Τετάρτη 6 Μαρτίου 1957, η εφημερίδα «Χαραυγή» του ΑΚΕΛ,

στο πρωτοσέλιδο δημοσίευμά της υπό τον τίτλο

«ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ 10ΩΡΗ ΜΑΧΗ ΦΟΝΕΥΘΗΚΕ Ο ΓΡ. ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ ΑΦΟΥ ΑΝΑΤΙΝΑΧΘΗΚΕ ΤΟ ΚΡΗΣΦΥΓΕΤΟ ΤΟΥ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ ΜΑΧΑΙΡΑ»

Τελευταία υπόκλιση στον Αντώνη Καλογιάννη

Βαρύ πένθος για την οικογένεια του ελληνικού τραγουδιού αποτελεί η απώλεια του σπουδαίου ερμηνευτή Αντώνη Καλογιάννη ο οποίος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 81 ετών.

Ο Αντώνης Καλογιάννης τραγουδά για τον ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου και την Κύπρο μας σε στίχους του Νίκου Καζαντζάκη και μουσική του Νάσου Παναγιώτου. 

Ο Γρηγόρης Αυξεντίου μετά από πολύωρη μάχη και αρκετούς νεκρούς Άγγλους, έριξαν βενζίνη στο κρησφύγετο και τον έκαψαν ζωντανό. Το καμένο σώμα του θάφτηκε στις 4 Μαρτίου στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στο χώρο που είναι γνωστός σήμερα ως «Τα φυλακισμένα μνήματα» από τους Άγγλους στρατιώτες από φόβο λαϊκών εκδηλώσεων

Πηδά η φωτιά κι οι σούβλες έτοιμες 

κι αυτός ολόρθος στέκει 

Πεθαίνει αρνούμενος το θάνατο

 και Λευτεριά φωνάζει 

Ελευτεριά για σένα χάνομαι

 μα θα `ρθουν πίσω μου άλλοι

 Στρατοί οι γιοι μου και τ’ αγγόνια μου

 και θα σε λευτερώσουν

 Μην κλαις κυρά κι εγώ θ’ αναστηθώ

 και θα σ’ αρπάξω πάλε

 Θα σπω τις αλυσίδες της σκλαβιάς

 θα καταλύω τα κάστρα

 Λίγοι είμαστε κι αλίμονο στη γης

 αν ξοφληθεί η γενιά μας

 Στρατοί οι γιοι μου και τ’ αγγόνια μου

 και θα σε λευτερώσουν