-Σύγχρονες ερμηνευτικές αντιφωνίες και ιδεολογικές συγκρούσεις

Του Βλάση Αγτζίδη

Η διαφορά των προσεγγίσεων και των ερμηνειών για το ιστορικό μεταίχμιο  του 1908-1923 είναι γνωστή, όπως γνωστές είναι και οι σφοδρές συγκρούσεις για την ιστορία.  Με αφορμη τη δημοσίευση ενός κειμένου του Λάμπρου Μπαλτσιώτη με τίτλο   «Ποιον ωφελεί η αναδιάταξη της θέσης των Ποντίων. Γενοκτονία, πολιτική και ιστορία» στο οn-line περιοδικό «Xρόνος», έγραψα ένα συνολικό «κείμενο αντίκρουσης» με τίτλο «Σχόλιο πάνω στο κείμενο του Λ. Μπαλτσιώτη. Γενοκτονία, Πόντιοι, Μικρά Ασία: η σκοτεινή πλευρά του νεοελληνικού μας κόσμου«.

 Επί πλέον -έχοντας μια γενική αντίληψη ότι μόνο η ελεύθερη και ανεμπόδιστη διατύπωση της γνώμης μαζί με τη συνάντηση των διαφορετικών προσεγγίσεων γύρω από ένα τραπέζι, μπορεί να δημιουργήσει ένα κλίμα συνεννόησης και, γιατί όχι, αναζήτησης των κοινών τόπων- επικοινώνησα με τον Λ. Μπαλτσιώτη και καταλήξαμε σε μια θετική συμφωνία: να διοργανωθεί στις 21 Φεβρουαρίου 2014 ένα Στρογγυλό Τραπέζι στο πλαίσιο του Σεμιναρίου Ιστορίας της Κηφισιάς με τη συμμετοχή των Βασίλη Μεϊχανετσίδη, Λάμπρου Μπαλτσιώτη, Δημήτρη Χριστόπουλου, Χριστίνας Κουλούρη και εμού, που θα συζητήσει τα «επίμαχα» ζητήματα….

  Το «κείμενο αντίκρουσης» που έγραψα είναι το εξής: 

Γενοκτονία, Πόντιοι, Μικρά Ασία:
η σκοτεινή πλευρά του νεοελληνικού μας κόσμου
.

«Οι πόντιοι άρχισαν να καταφθάνουν μετά τους βαλκανικούς πολέμους
 και, κυρίως, μετά την λεγόμενη Μικρασιατική Καταστροφή.
Οι τελευταίοι μας ήρθανε από την Σοβιετική Ένωση το 1940,
 σαν ένα πεσκέσι του Στάλιν.
Δηλαδή, οι πόντιοι είναι επήλυδες, είναι ξενόφερτοι, είναι πρόσφυγες.
Οι ελλαδικοί νεοέλληνες δεν συμπαθούν τους πρόσφυγες….
 Οι πόντιοι κατέληξαν να είναι ο ύστατος στόχος
των ελλαδικών ρωμιών.»

(Ηλίας Πετρόπουλος, «Οι Πόντιοι», περ. Σχολιαστής, 1987)

Το πολύ ενδιαφέρον κείμενο του Λάμπρου Μπαλτσιώτη[1], δίνει την ευκαιρία για αναστοχασμό πάνω σε κρίσιμα και αδιερεύνητα ζητήματα της σύγχρονης νεοελληνικής ιστορίας και κοινωνίας. Ζητήματα που είτε ανήκουν στο χώρο της κοινωνίας (νεοπρόσφυγες από την πρώην Σοβιετική Ένωση) είτε στο χώρο της ιστορίας, σχετιζόμενα με το μεγάλο γεωπολιτικό και κοινωνικό-οικονομικό μετασχηματισμό που συνέβη στην Εγγύς Ανατολή την περίοδο 1908 (κίνημα Νεότουρκων) έως 1923 (Συνθήκη Λωζάννης), αλλά και με το σοβιετικό πείραμα και ειδικότερα τη σταλινική του περίοδο.  

 Δίνει επίσης την ευκαιρία να εξεταστούν οι εικόνες που διαμορφώθηκαν στον ελλαδικό χώρο για τα θέματα αυτά, ο τρόπος πρόσληψης των γεγονότων εκείνων τόσο από την κυρίαρχη εξουσία (στη μοναρχική, στη δικτατορική και στη δημοκρατική της εκδοχή) όσο και από τη διανόηση (καθεστωτική και μη), τους ιστορικούς κ.λπ. Όπως επίσης να τεθεί υπό το φως της κριτικής η «οριενταλιστική» ματιά για τα θέματα αυτά, που κυριαρχεί σε ένα σημαντικό τμήμα Νεοελλήνων ιστορικών.

Το «κενό»

 Η έλλειψη κοινά συμφωνημένου αφηγήματος για τα συγκεκριμένα  ιστορικά και κοινωνικά θέματα δημιούργησε ένα ερμηνευτικό «κενό», που το αντιλαμβάνονται άμεσα όλοι όσοι ασχολούνται μ’ αυτά, είτε ως ερευνητές είτε ως φορείς κοινωνικής αλληλεγγύης προς πάσχοντες πληθυσμούς (νέο-πρόσφυγες από την τ. ΕΣΣΔ). Απόρροια αυτού του «κενού» υπήρξε και ο εξαιρετικά ενδιαφέρον τρόπος που οι κυρίαρχες πολιτικές αλλά και ιδεολογικές δυνάμεις, δεξιά κι αριστερά, αντιμετώπισαν τα νέα αιτήματα και ζητήματα του προσφυγικού χώρου, και ειδικότερα:

-τη δημόσια κατάθεση της ιστορικής τους άποψης ότι υπήρξαν θύματα οργανωμένης Γενοκτονίας (1914-1923) από τον τουρκικό εθνικισμό,

-την αναφορά στις διώξεις που υπέστη στην ΕΣΣΔ από το σταλινισμό η ελληνική μειονότητα μετά το 1937-38.

Πώς το καθεστώς Χότζα εξόντωσε τον ανθό των Βορειοηπειρωτών

Τον Δεκέμβριο 1945, ένα χρόνο αφού είχε καταλάβει μέσω αμφισβητούμενης διαδικασίας την διακυβέρνηση της Αλβανίας ο Ενβέρ Χότζα και το Κομμουνιστικό Κόμμα, επιδιώκοντας την αναγνώριση του κράτους με βάση τις απαιτήσεις Άγγλων και Αμερικάνων, προχώρησε στη διενέργεια “εκλογών”. Προφανώς άλλες εκλογές εννοούσαν οι Βρετανοί, που είχαν πλουσιοπάροχα υποστηρίξει το κίνημά του και τις ένοπλες δυνάμεις του στο πλαίσιο του αντι-ναζιστικού αγώνα και άλλες οι εκλογές που διεξήγαγε το καθεστώς Χότζα.

Εκείνος ακολούθησε ένα πιο βολικό πρότυπο δεδομένου ότι είχε ήδη βρει λιμάνι να αράξει: τη Σοβιετική Ένωση και ειδικότερα το Γιουγκοσλαβικό Κομμουνιστικό Κόμμα υπό τον Γιοσίπ Μπροζ Τίτο. Η “Βουλή” που προέκυψε συγκλήθηκε τέτοιες μέρες, 11 Γενάρη 1946. Ανακήρυξε την Αλβανία Λαϊκή Δημοκρατία και “εξουσιοδότησε” τις ειδικές δυνάμεις της “δικτατορίας του προλεταριάτου” να ασχοληθούν με όσους είχαν ρίξει τις μπίλιες στο μαύρο κουτί. Η παγίωση του κομμουνιστικού καθεστώτος προϋπέθετε την πειθάρχηση των “αντικομμουνιστικών μειονοτήτων” που σε μεγάλο βαθμό αποτελούνταν από μέλη των εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων.Πώς το καθεστώς Χότζα εξόντωσε τον ανθό των Βορειοηπειρωτών

Πώς το καθεστώς Χότζα εξόντωσε τον ανθό των Βορειοηπειρωτών: 

ΒΙΝΤΕΟ – Ο Σαράντος Καργάκος για την φρίκη του Εμφυλίου

“Ήμουν παιδάκι, έμενα στη Λένορμαν 16. Και πήγαινα με τα πόδια, επειδή με στένευε η περιοχή, και φτάνω κάπου προς το Περιστέρι. Περνάει ένα φορτηγό αυτοκίνητο και πετάει κουφάρια, πτώματα. Αποκεφαλισμένοι άνθρωποι. Τους πετάει έτσι, όπως πετάμε τα απορρίματα. Μετά από λίγο βλέπω να έρχονται οι γυναίκες και να προσπαθούν να ενώσουν το σώμα με το κεφάλι, για να μπορέσουν να δουν ποιος είναι ο δικός τους άνθρωπος.

Τότε άρχισα, παρότι ήμουν παιδί, να προβληματίζομαι: ποιο κεφάλι είναι δεξιό και ποιο αριστερό;

Και αυτό με έβαλε σε τόσο μεγάλες σκέψεις ώστε άρχισα πλέον να ασχολούμαι με την μελέτη του πολέμου, όχι για να τον εξωραΐσω, αλλά για να καταδείξω ότι ναι μεν μπορεί να είναι αναγκαίος κάτω από κάποιες συνθήκες, αλλά όταν μπορούμε να τον αποφύγουμε χωρίς να ταπεινωθούμε, είναι καλύτερα.

Και επειδή φοβάμαι πάντοτε τον εμφύλιο, συνηθίζω να έω την φράση του Μακρυγιάννη: Εγώ κρέας για εμφύλιο δεν πουλώ”

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ

Οι αντιστασιακές οργανώσεις της Κατοχής και η ανέφικτη Λαϊκή Επανάσταση

του Γιώργου Καραμπελιά από το slpress.gr

Το “Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ” ορίζει τον χαρακτήρα του αγώνα ως αυστηρά εθνικοαπελευθερωτικό, με συμμετοχή ανεξαιρέτως όλων των κοινωνικών τάξεων, καλεί δε σε συστράτευση στο ΕΑΜ όλα τα αντιφασιστικά πολιτικά κόμματα. Άλλωστε, τα οργανωτικά του πρότυπα είναι η Φιλική Εταιρεία και ο Ρήγας Βελεστινλής και κεντρικό σύνθημά του το «καλυτέρα μιας ώρας ελεύθερη ζωή» του Θούριου.

Υπολογίζεται ότι, όταν οι Γερμανοί εγκατέλειψαν την Ελλάδα, οι αντιστασιακές οργανώσεις στην Κατοχή συμπεριλάμβαναν πάνω από 2.000.000 άτομα, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων ανήκε στο ΕΑΜ, ενώ οι ένοπλες αντιστασιακές οργανώσεις έφθαναν τους 90.000 μαχητές εκ των οποίων οι 70.000 ήταν μαχητές του ΕΛΑΣ. Ο Δημήτρης Γληνός, που είχε προσχωρήσει στο ΚΚΕ μετά την αλλαγή της θέσης του στο Μακεδονικό, το 1936, θα αναλάβει να συντάξει το μανιφέστο του ΕΑΜ.

Παραπέμπει δε άμεσα στην ελληνική διαχρονία ως αποφασιστικό θεμέλιο αυτής της εθνικής αγωνιστικής ενότητας: “Οι Έλληνες ξέρουν να πεθαίνουνε για τη λευτεριά, που δεν τους την εχάρισε κανένας ποτέ, παρά πάντα, από τον καιρό του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας ως το ’21 και ως σήμερα, την καταχτήσανε με το αίμα τους και με τον ηρωισμό τους”. Άλλωστε, άμεσες ήταν οι αναφορές στην επαναστατική παράδοση του ’21, με την τοπική αυτοδιοίκηση στην ύπαιθρο, τα επαναστατικά τραγούδια που έφερναν και πάλι στο προσκήνιο τα κλέφτικα τραγούδια κ.ο.κ.

Βέβαια, ιδιαίτερα κατά την πρώτη περίοδο, το ΕΑΜ συνυπήρχε με δεκάδες άλλες οργανώσεις που θα αρχίσουν να δημιουργούνται αμέσως μετά τη γερμανική εισβολή και οι οποίες συγκροτήθηκαν κατ’ εξοχήν από παλαιούς βενιζελικούς αξιωματικούς και πολιτικούς, κάποιοι από τους οποίους προσχώρησαν στη συνέχεια στο ΕΑΜ. Έτσι, στην ηγεσία του ΕΑΜ συμμετείχαν πολλοί βενιζελικής προέλευσης σοσιαλιστές, ανάμεσά τους οι Αλέξανδρος Σβώλος και Ηλίας Τσιριμώκος.

ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ

Αλλά και σε όλες σχεδόν τις αντιστασιακές οργανώσεις ηγούνταν παλιοί βενιζελικοί αξιωματικοί: στην ΕΚΚΑ ο Δημήτρης Ψαρρός που θα εξοντωθεί από τον ΕΛΑΣ και ο “κόκκινος συνταγματάρχης”, Ευριπίδης Μπακιρτζής, που αντίθετα θα προσχωρήσει στον ΕΛΑΣ, ο Κομνηνός Πυρομάγλου και ο Ναπολέων Ζέρβας στον ΕΔΕΣ και αναρίθμητοι άλλοι. Αντίθετα, οι Επίστρατοι του Μεταξά στην καλύτερη περίπτωση θα στελεχώσουν τον στρατό του Καΐρου και πολύ συχνά τα Τάγματα Ασφαλείας.

Η Οκτωβριανή Επανάσταση, ο Στάλιν & η Ελλάδα (Α΄ μέρος)

Άγγελος ή διάβολος;

«Δεν το αρνούμαι πως όταν θέλω γίνομαι άγγελος
και όταν θέλω διάβολος»
Γεώργιος Καραϊσκάκης

του Γιώργου Καραμπελιά από το Άρδην τ. 109

Παρότι, ως προς την επίδραση της Οκτωβριανής Επανάστασης και του σταλινισμού στην Ελλάδα, οι αρνητικές συνέπειες είναι πάρα πολλές, θα αρχίσουμε παραθέτοντας τις θετικές όψεις.

Αναμφίβολα, το κομμουνιστικό κίνημα, με όλες τις στρεβλώσεις του, ταυτίστηκε ή εξέφρασε προνομιακά τους λαϊκούς και εργατικούς αγώνες ενάντια στην εκμετάλλευση και την ανισότητα^[1], η δε Σοβιετική Ένωση αποτελούσε το παράδειγμα και το υπόδειγμα της δυνατότητας των απλών και φτωχών ανθρώπων να πάρουν στα χέρια τους τις τύχες τους. Επί πλέον, η «κομμουνιστική απειλή» είχε μια ουσιώδη επίδραση στην προώθηση του κοινωνικού κράτους, από την πλευρά των κυβερνήσεων, ώστε να αντιμετωπιστεί η πρόκληση του κομουνιστικού κινήματος. Ακόμα και η εργατική νομοθεσία της κυβέρνησης Μεταξά οφείλει πάρα πολλά στην αποτροπή του «κομμουνιστικού κινδύνου».

Ιδιαίτερης σημασίας υπήρξε η αναβάθμιση της αυτοπεποίθησης και της υπερηφάνειας των λαϊκών τάξεων, η υποχώρηση της μοιρολατρίας και η αυτοσυνείδησή τους ως των αυθεντικών φορέων του μέλλοντος. Υπερηφάνεια που λειτουργούσε ως ένας μηχανισμός κοινωνικής αναβάθμισης των λαϊκών τάξεων και ενίσχυε τον εγγραμματισμό και τη συμμετοχή στα πολιτικά δρώμενα ανθρώπων αποκλεισμένων από την πολιτική και κοινωνική ζωή.

Το γεγονός ότι λαϊκοί άνθρωποι και προλετάριοι μπορούσαν να φθάσουν ακόμα και στην ηγεσία των χωρών τους (ο Τίτο ξεκίνησε ως εργάτης χαλυβουργίας) αποτελούσε ένα ισχυρότατο κίνητρο κοινωνικής επιβεβαίωσης. Ιδιαίτερο ρόλο δε διαδραμάτισε στην αναβάθμιση του ρόλου των γυναικών και της νεολαίας. Η επονίτισσα που πρωτοστατεί στις κινητοποιήσεις της Αθήνας, και η αντάρτισσα του Ε.Λ.Α.Σ., αποτέλεσαν ένα πανίσχυρο σύμβολο, ανοίγοντας ουσιαστικά ένα νέο δρόμο για τις Ελληνίδες γυναίκες.^[2] Όσο για τον ρόλο της νεολαίας, και εδώ η συμβολή του υπήρξε καθοριστική, η ΕΠΟΝ έφτασε τα 600.000 μέλη, η δε συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών και στρατιωτικών στελεχών της Αντίστασης αποτελούνταν από νέους κάτω των είκοσι πέντε ή τριάντα χρόνων^[3].

Αποφασιστική ήταν η συμβολή του για την εμψύχωση του ελληνικού λαού ενάντια στους ξένους κατακτητές και την ενεργή συμμετοχή στην Αντίσταση. Οι τεράστιες θυσίες, το αγωνιστικό φρόνημα και η άφοβη αντιμετώπιση των κατακτητών έτειναν να διαμορφώσουν ένα νέο πρότυπο αγωνιστικότητας^[4].

Το ΚΚΕ και η επανάσταση του 1821

Του Δημήτρη Μπελαντή* Η Διακήρυξη που δημοσίευσε η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 αποτελεί ένα πολιτικά και ιδεολογικά ενδιαφέρον κείμενο .Τόσο για αυτά που λέει (ορισμένα από τα οποία είναι ιστορικώς αληθή και βάσιμα) όσο και για αυτά που υποβαθμίζει ή παρασιωπά.

Του Δημήτρη Μπελαντή*

 Η Διακήρυξη που δημοσίευσε η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 αποτελεί ένα πολιτικά και ιδεολογικά ενδιαφέρον κείμενο. Τόσο για αυτά που λέει (ορισμένα από τα οποία είναι ιστορικώς αληθή και βάσιμα)  όσο και για αυτά που υποβαθμίζει ή παρασιωπά.   

Κατά τον χρόνο της δημοσίευσής της Διακήρυξης , προσπαθήσαμε να ασκήσουμε κριτική σε ορισμένες πολιτικές και ιδεολογικές όψεις της και διαστάσεις της.  H βασική θέση  αυτής της παρέμβασής μας ήταν η επισήμανση ότι η Διακήρυξη α) υποβάθμιζε τον ρόλο των λαϊκών τάξεων  κατά την Επανάσταση του 1821 και τον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο που ακολούθησε και β) έδινε μια πολύ στατική και μηχανιστική διάσταση στον υπαρκτό και έως ένα βαθμό και κυρίαρχο ρόλο της αστικής τάξης  στην επαναστατική διαδικασία. 

 Ένα από τα επόμενα επεισόδια της συζήτησης αυτής υπήρξε η κριτική στην Διακήρυξη  εκ μέρους της δημοσιογράφου Λαμπρινής Θωμά στο  The Pressproject, που δημοσιεύθηκε στις  3 Απριλίου 2021. 

  Στο κείμενο της Λαμπρινής Θωμά, απάντησε το Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ , ασκώντας οξεία κριτική, η οποία δημοσιεύθηκε στις 7 Απριλίου 2021.

Σχετικά  με αυτήν την παράθεση και αντιπαράθεση απόψεων, θα θέλαμε κατ’ αρχάς να επισημάνουμε ότι πέρα από χαρακτηρισμούς  ή οξείες φράσεις (πχ η κριτική του Τμήματος Ιστορίας στην Λαμπρινή Θωμά ότι παραποιεί τις σύγχρονες θέσεις του ΚΚΕ για το ζήτημα) η αντιπαράθεση θίγει ορισμένα πολύ σοβαρά ιστορικά ζητήματα,  τα οποία δεν έχουν μόνο ακαδημαϊκό χαρακτήρα συγγραφής της Ιστορίας του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού αλλά άμεσες  και επίκαιρες πολιτικές και ιδεολογικές συνέπειες για το παρόν και το μέλλον  (πράγμα που, κατά την γνώμη μας, πολύ ορθά παρατηρούν και η Λαμπρινή Θωμά από την πλευρά της αλλά και το Τμήμα Ιστορίας του ΚΚΕ από την δική του).

Ανοιχτή επιστολή του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ στο The Press Project

Με αφορμή πρόσφατο κείμενο της Λαμπρινής Θωμά υπό τον τίτλο «Υπενθυμίζοντας στο ΚΚΕ τι υπήρξε ΚΚΕ» ο Κώστας Σκολαρίκος υπογράφει μια απάντηση εκ μέρους του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ. Η επέτειος των 200 ετών από την ελληνική επανάσταση αποτελεί για εμάς μια ευκαιρία να ανοίξει ένας δημόσιος διάλογος στον οποίο κατατίθενται απόψεις που συνδυάζουν την έρευνα με τις σύγχρονες πολιτικές μας αναζητήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο καλωσορίζουμε την απάντηση που λάβαμε και τη δημοσιεύουμε ελπίζοντας να συμβάλλει στη διαλεύκανση των πολιτικών ερωτημάτων που μας αποσχολούν μέχρι και σήμερα.

Εδώ μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο της Λαμπρινής Θωμά* που υπήρξε η αφορμή της απάντησης που ακολουθεί:

 

Πρόσφατα, η κυρία Λαμπρινή Θωμά (3/4/2021) δημοσιοποίησε ένα κείμενο στην ιστοσελίδα σας (thepressproject.gr) με τίτλο Υπενθυμίζοντας στο ΚΚΕ τί υπήρξε ΚΚΕ.

Το κύριο επιχείρημα του κειμένου δίνεται από το παρακάτω απόσπασμα:

«Η λαϊκή συμμετοχή, το «Εμείς» του Μακρυγιάννη, απουσιάζει πλήρως από τη σημερινή ανάλυση του ΚΚΕ. Ο λαός έρχεται δεύτερος, ή απουσιάζει τελείως. Οι αγροτικοί πληθυσμοί, οι ναύτες (οι πρόγονοι της εποποιίας της ΟΕΝΟ), της γης οι κολασμένοι, που έχυσαν αίμα, που οι χήρες τους περίμεναν τον Καποδίστρια για να του δώσουν τα παιδιά τους, τα νήπια χωρίς πατέρα, υποδεχόμενές τον ως πατέρα του γένους, οι ήρωες μας, από το Νικηταρά ως τον Καραϊσκάκη, όλοι αυτοί που μόνο αστική τάξη δεν τους λες…»

            Πρόκειται για τοποθέτηση που παραποιεί εμφανώς τις θέσεις του Κόμματος μας. για Για να το καταλάβει κανείς αρκεί να ανατρέξει κανείς στο πρόσφατο συλλογικό τόμο 1821. Η Επανάσταση και οι απαρχές του ελληνικού αστικού κράτους, που εκδόθηκε με επιμέλεια του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ. Εκεί σημειώνεται ότι σε αντίθεση με ορισμένες αστικές μερίδες που ταλαντεύονταν απέναντι στην Επανάσταση:

Υπενθυμίζοντας στο KKE τι υπήρξε το ΚΚΕ

Υπενθυμίζοντας στο KKE τι υπήρξε το ΚΚΕ

Η λαϊκή συμμετοχή, το «Εμείς» του Μακρυγιάννη, απουσιάζει πλήρως από τη σημερινή ανάλυση του ΚΚΕ. Ο λαός έρχεται δεύτερος, ή απουσιάζει τελείως. Οι αγροτικοί πληθυσμοί, οι ναύτες (οι πρόγονοι της εποποιίας της ΟΕΝΟ), της γης οι κολασμένοι, που έχυσαν αίμα, που οι χήρες τους περίμεναν τον Καποδίστρια για να του δώσουν τα παιδιά τους, τα νήπια χωρίς πατέρα, υποδεχόμενές τον ως πατέρα του γένους, οι ήρωες μας, από το Νικηταρά ως τον Καραϊσκάκη, όλοι αυτοί που μόνο αστική τάξη δεν τους λες...

«Η Επανάσταση του 1821 υπήρξε αποτέλεσμα της ανάπτυξης των νέων καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στα εδάφη της φεουδαρχικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας» ΚΚΕ, Διακήρυξη για τα 200 χρόνια της Επανάστασης, Μάρτιος 2021.

«Το μεγάλο ’21 ο Ελληνικός λαός δεν το γιορτάζει μόνο. Το ζει. Υπάρχουν εποχές που για έναν λαό απαντά η Ιστορία του. Και υπάρχουν άλλες που για την ιστορία τους απαντούν οι ίδιοι οι λαοί. Η απάντηση είναι μόνον αγώνας. Η 25η Μαρτίου δεν είναι σήμερα παρελθόν και ανάμνηση. Είναι πραγματικότητα. Δεν είναι μόνο μια μεγάλη μέρα. Είναι η καθημερινή ζωή του ελληνικού λαού. Στην 25η Μαρτίου ο ελληνικός λαός έδωσε και άλλα ονόματα: την ονομάζει και Οκτώβριο του ’40 και εθνική αντίσταση. Δεκέμβρη του ’44 και αντίσταση κατά της βρετανικής κατοχής.. Σε αυτή εδώ “τη χώρα που λέγεται Ελλάδα” οι σκλάβοι ξεσηκώθηκαν εναντίον μιας πανίσχυρης αυτοκρατορίας για να γίνουν – κι έγιναν – ελεύθεροι. Κι οι ελεύθεροι δε θα γίνουν ποτέ σκλάβοι. Από καμμιά αυτοκρατορία και καμμία δύναμη στον κόσμο. Καμμία δύναμη δεν είναι ισχυρότερη από την απόφαση των λαών να ζήσουν λεύτεροι.» Ριζοσπάστης, 24η Μαρτίου 1947

Η Επανάσταση και η αριστερή ιστοριογραφία

Από την έκδοση της «Κοινωνικής σημασίας της Ελληνικής Επαναστάσεως» (1924) του Γιάνη Κορδάτου έως την εμφάνιση μιας νέας γενιάς μαρξιστών ιστορικών στη δεκαετία του ‘60, η Επανάσταση του 1821 αποτέλεσε ένα από τα πλέον αγαπημένα γεγονότα της ελληνικής Ιστορίας για την αριστερή ιστοριογραφία.

Γράφει ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης.

Από την «αστική» έως την «προδομένη» Επανάσταση, οι αριστερές αναγνώσεις και ερμηνείες του 1821 διέτρεξαν όλον τον 20ό αιώνα. Αναγνώσεις και ερμηνείες που κινήθηκαν σε αποκλίνουσες κάποτε κατευθύνσεις και συγκροτήθηκαν σε διαφορετικά πολιτικά και κοινωνικά περιβάλλοντα. Δεν ήταν ισότιμες, δεν λειτούργησαν με τον ίδιο τρόπο, συχνά συνυπήρξαν παλιότερες με νεότερες εκδοχές, άλλοτε αλληλοαναιρούμενες, άλλοτε συμπληρωματικές. Σε κάθε περίπτωση, όμως, συνομίλησαν και συγκρούστηκαν με την εθνική ιστοριογραφία, κυρίως όμως καθορίστηκαν από τις διαδρομές της Αριστεράς, τις πολλαπλές εκφράσεις και τις μεταβολές στις πολιτικές στοχεύσεις και στις στρατηγικές της συγκεκριμένης πολιτικής παράταξης στην Ελλάδα και διεθνώς.

Από την έκδοση της «Κοινωνικής σημασίας της Ελληνικής Επαναστάσεως» (1924) του Γιάνη Κορδάτου έως την εμφάνιση μιας νέας γενιάς μαρξιστών ιστορικών στη δεκαετία του ‘60, η Επανάσταση του 1821 αποτέλεσε ένα από τα πλέον αγαπημένα γεγονότα της ελληνικής Ιστορίας για την αριστερή ιστοριογραφία. Ο ιερός «τόπος» της νεοελληνικής εθνικής ταυτότητας ήταν εύλογο να αποτελέσει το κατ’ εξοχήν σημείο αναθεώρησης για μια ιδεολογία, όπως η μαρξιστική, που ενδιαφερόταν να ανασημασιοδοτήσει όχι μόνο το παρόν και το μέλλον των ανθρώπων, αλλά και το παρελθόν τους καλώντας τους να το διαβάσουν με τις δικές της πλέον οπτικές. Η Επανάσταση δεν ήταν μια ιστορία του παρελθόντος αλλά του μέλλοντος, ο καθορισμός του χαρακτήρα του 1821 είχε αποφασιστική σημασία για την κατανόηση της θέσης της ταξικής σύγκρουσης στην Ελλάδα, της προετοιμασίας των επόμενων κινήσεων της εργατικής τάξης και του κόμματός της. Η μεσοπολεμική διαμάχη του Γιάνη Κορδάτου με τον Γιάννη Ζέβγο για το εάν η Επανάσταση ήταν ή δεν ήταν αστικοδημοκρατική συνδεόταν με τις συγκρούσεις στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα και την υιοθέτηση από την Κομμουνιστική Διεθνή, στη δεκαετία του ‘30, της γραμμής των λαϊκών μετώπων ενάντια στον φασισμό.

ΕΡΩΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕ: Να αποσυρθεί και να μην εφαρμοστεί το πρόγραμμα «Μνήμες Κατοχής στην Ελλάδα» στα σχολεία

Ερώτηση με την οποία ζητά να αποσυρθεί και να μην εφαρμοστεί το πρόγραμμα «Μνήμες Κατοχής στην Ελλάδα» στα σχολεία κατέθεσε στη Βουλή το ΚΚΕ. 

Η Ερώτηση, που απευθύνεται στην υπουργό Παιδείας και υπογράφεται από τους βουλευτές του Κόμματος Θανάση Παφίλη, Γιάννη Δελή, Μαρία Κομνηνάκα και Μανώλη Συντυχάκη, έχει ως εξής: 

«Το πρόγραμμα "Μνήμες Κατοχής στην Ελλάδα" είναι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από το υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας, το ίδρυμα "Σταύρος Νιάρχος", το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και το γερμανικό ίδρυμα "Μνήμη, Ευθύνη και Μέλλον", σε συνεργασία με το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πρόκειται για πρόγραμμα ειδικά επεξεργασμένο από επίκουρο καθηγητή Διδακτικής της Ιστορίας, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής Προγράμματος Σπουδών Ιστορίας για την Υποχρεωτική Εκπαίδευση, για τη διδασκαλία στα σχολεία της ιστορίας του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και της ναζιστικής κατοχής.

Με βάση αυτό το πρόγραμμα καλούνται οι μαθητές να προσεγγίσουν την ιστορία της Κατοχής αποκλειστικά και μόνο μέσα από τις αναμνήσεις ηλικιωμένων ανθρώπων, οι οποίοι ήταν παιδιά ή έφηβοι στην περίοδο της Κατοχής και οι οποίοι καλούνται 75 χρόνια μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου να περιγράψουν τα ιστορικά γεγονότα, αποκλείοντας ιστορικά τεκμήρια και ντοκουμέντα. Η συγκεκριμένη μεθοδολογική προσέγγιση της διδασκαλίας της Ιστορίας με μαρτυρίες επιβάλλεται, διότι τα ιστορικά τεκμήρια και ντοκουμέντα, σύμφωνα με τη συγκεκριμένη αντίληψη, δεν έχουν ζωντάνια και δεν έλκουν τους μαθητές στη μελέτη της Ιστορίας.