Μπισκότα Παπαδοπούλου και Παντέν

H συλλογική ιδιοπροσωπία και ο ατομικισμός

του Δημήτρη Ναπ. Γιαννάτου από την Ρήξη (φ. 175) που κυκλοφορεί στα περίπτερα

Πρόσφατα, δυο τηλεοπτικές διαφημίσεις δημιούργησαν πολλά σχόλια και συναισθήματα. Από τη μια η πολυεθνική Παντέν με «τα μαλλιά που δεν έχουν φύλο» και από την άλλη η ελληνική εταιρεία Μπισκότων Παπαδοπούλου, με 100 χρόνια ιστορία μυρωδιάς και γεύσης, που έχει μνήμη. Από τη μία το προσωρινό και εφήμερο μήκος και στυλ των μαλλιών του κάθε ατόμου και από την άλλη η αξία ενός κλασικού πολιτισμού γεύσης και ιστορίας.
Δύο κόσμοι; Σίγουρα δύο διαφορετικές αντιλήψεις και νοοτροπίες βίου. Από τη μια η φαντασμαγορική λογική του τηλεοπτικού πλατό και της σόουμπιζ με πολλά λόγια και μεταμοντέρνα κλισέ και, από την άλλη, η κινηματογραφική, δωρική αποτύπωση μιας ολόκληρης ζωής με ελάχιστες λέξεις. Η μνήμη δεν θέλει πολλά λόγια, είναι η ίδια λόγια.
Στη μέση, οι άνθρωποι και το τραύμα. Ατομικό τραύμα, με απόγνωση και κακοποίηση, σε ανθρώπους που στερήθηκαν την αποδοχή για τη σεξουαλικότητά τους. Αλλά και τραύμα προσωπικό της προσφυγιάς και του ξεριζωμού, που συναντά το μεγάλο συλλογικό τραύμα ενός μακραίωνου ελληνισμού που …«γεννήθηκε το 1922».
Η δυσφορία που βιώνει ο άνθρωπος για το ότι οργανολογικοί ή βιολογικοί παράγοντες προσδιόρισαν με τέτοιο τρόπο το φύλο του, ώστε να αναζητά τη λύτρωση για να νιώσει ενότητα και ψυχική ασφάλεια, είναι απόλυτα σεβαστές. Η ενσυναίσθηση και η ανθρωπιά μας είναι ο μόνος δρόμος. Η αποδοχή, η φιλία, η ψυχοθεραπεία, η δημοκρατία είναι δρόμοι που οδηγούν στη συμφιλίωση με τον εαυτό και στη συμμετοχή με οργανικό τρόπο στην ευρύτερη κοινότητα. Άραγε αυτό κάνει η επένδυση της εταιρείας καλλυντικών στη διαφορετικότητα; Από αυτή την άποψη θεωρώ ότι εκμεταλλεύεται αδρά τους ανθρώπους και την ανάγκη τους να βγουν στο φως.

Η σημειολογία

Τι να κάνουμε... Χωριό ΚΟΣΜΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ - "Ο δρόμος των 100 ημερών"

Εισαγωγικό κείμενο του Κωνσταντίνου Μπλάθρα

"Το 30λεπτο αυτό σπάνιο ντοκουμέντο δείχνει πώς χτίστηκε μια χώρα, που τα τελευταία χρόνια παρακολουθούμε απαθείς την κατεδάφιση έως και την πυρπόλησή της.

Αν έχετε την υπομονή και φτάσετε στο τέλος, θα αποζημιωθείτε από το σχόλιο στην ταινία που κάνει ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος.

Αν πάλι αναρωτιέστε για το πολιτικό θεμέλιο της Δημοκρατίας μας, την οποία επίσης αποξηλώνουμε εδώ και δεκαετίες, την απάντηση τη δίνουν οι πολίτες-δημότες του χωριού Κοσμά της ταινίας.

Όχι, δεν είναι ταινία σοσιαλιστικού ρεαλισμού αυτό το ξεχασμένο ντοκιμαντέρ, αλλά μπορεί να μας δείξει –αν θέλουμε να δούμε– τί είχαμε και τί χάσαμε μετά τον πόλεμο.

Ή, να μας πει, με έργα κι όχι στα λόγια, ποιοί είμαστε. Ίσως, βλέποντάς το, χαθεί για λίγο η καπνιά και οι στάχτες που μας περικύκλωσαν αυτές τις μέρες. Μπορεί έτσι να αλαφρώσει λίγο κι η πίκρα. Αν έχουμε, βέβαια, σκοπό, σαν τους Κοσμίτες, να ριχτούμε στη δουλειά!"

Χωριό ΚΟΣΜΑΣ - ΚΥΝΟΥΡΙΑ

Το λαϊκό, το φολκλόρ και η παρακμή τους

Σπύρος Βασιλείου, Το Τραπέζι κι ο χαρταετός της Καθαράς Δευτέρας, δεκαετία του ’30.

Του Μάνου Στεφανίδη

Ένα εμβληματικό έργο για τις θέσεις και την αισθητική της γενιάς του ’30, φιαγμένο από τον “μινόρε” Σπύρο Βασιλείου με φωτεινή, κολορίστικη διάθεση.

Κι ενώ πρόκειται για αυτό που λέμε “νεκρή φύση”, συνάρθρωση – συνάθροιση ετερόκλητων ή ομοειδών αντικειμένων, είναι παράλληλα και ιδεολογικοποιημένη τοπιογραφία όπου ο τόπος αναδεικνύεται σε απόλυτη αξία, ένα είδος επί γης παραδείσου. Δηλαδή ο μενεξεδένιος Υμηττός στο βάθος και η Πλάκα του Θεοτοκά, του Τερζάκη, του Καραγάτση, του Κοσμά Πολίτη σε πρώτο επίπεδο.

Η παράδοση και τα σύμβολα ή οι τελετουργίες της ιεροποιούνται, η γιορτή αποκτά μεταφυσικό χαρακτήρα, το λαϊκό εξαίρεται ως το κατ’ εξοχήν εθνικό. Το υπαρξιακά γηγενές. Παγανισμός και χριστιανικό έθος αδελφώνονται, ο αετός της Καθαρής Δευτέρας έτοιμος να απογειωθεί, μεταμορφώνεται σε εικόνα ανάτασης. Φυλετικής ανάστασης. (Είμαστε, μην ξεχνάτε, λίγα χρόνια μετά την καταστροφή της Σμύρνης).

Ακόμη εδώ το λαϊκότροπο δεν έχει γίνει φολκλόρ αλλά λάμπει από αυθεντικότητα και ειλικρίνεια. Ως προς τη φόρμα ο Βασιλείου ακολούθησε την “αθώα λογιοσύνη” όλης της γενιάς του ’30, δηλαδή κάτι ανάμεσα στον Ματίς, τον Ντεραίν, τον Πικάσο και την δισδιάστατη, λαϊκή τέχνη.

Η δεύτερη, επιζωγραφισμένη, φωτογραφία δείχνει μιαν άλλη παρέα διονυσιαστών με χιούμορ αλλά και αίσθηση του ιερού που κρύβει κάθε εορτή. Πρόκειται για τους Γιάννη Τσαρούχη, Διονύση Φωτόπουλο και Μάνο Χατζιδάκι ως κατανυκτικοί άγγελοι της τέχνης σε κρασοκατάνυξη. Μέσα της δεκαετίας του ’80. Διονυσιακό, ευφρόσυνο, καλοχτισμένο παιχνίδι με τις εικόνες και τα πρόσωπα, ενθύμιο εκείνης, της παροδικής αθανασίας, της μόνης που δικαιούνται οι άνθρωποι… Τρεις έφηβοι που σαν τον Πήτερ Παν αρνούνται να γεράσουν (Προσέξτε το άσπρο κουτί Ατλακόλ αριστερά του Τσαρούχη. Εργαλείο για όλες τις δουλειές)!

Λόγος για τον Οίκο και τη Φύση του Ανθρώπου

από

 Κώστας Χατζηαντωνίου

 -

8 Μαρτίου 2021

0

99

Τα τελευταία χρόνια, οι εκκλήσεις προς «διάσωση του πλανήτη» ακούγονται όλο και εντονότερα. Οι εκκλήσεις αυτές εν τούτοις, ακόμη και όταν είναι ειλικρινείς, δηλαδή δεν υποκρύπτουν πολιτικά ή οικονομικά κίνητρα, τις περισσότερες φορές στερούνται λογικής συνέπειας. Διότι πώς μπορούμε, παραδείγματος χάριν, να καταγγέλλουμε τη μαζική παραγωγή ή την καταναλωτική κοινωνία και να εμμένουμε ταυτόχρονα στον μύθο της απεριόριστης προόδου και της διαρκούς ανάπτυξης; Πώς αποδοκιμάζουμε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης και συγχρόνως υποστηρίζουμε την επιβολή μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης; Και τι νόημα έχει να επισημαίνουμε τις συνέπειες της φιλελεύθερης οικονομικής απορρύθμισης όταν διακονούμε τις ιδέες ενός “ελευθεριακού” οράματος για τον άνθρωπο και την κοινωνία;

Η φύση, είτε πρωτόγονη και αγνή είτε σύγχρονη και μολυσμένη, ανεβάζει με επιμονή ενώπιον της αιωνιότητας, χιλιετίες τώρα το ίδιο θεατρικό έργο. Ακριβέστερα, είναι η σκηνή όπου «ανεβαίνει» το έργο της ανθρώπινης ύπαρξης, είτε αυτή ασκητικά αγωνίζεται είτε στην ηδονή παραδίδεται, καταδικασμένη πάντα σε ρόλους οδυνηρούς με τυποποιημένο τραγικό τέλος. Ωστόσο, ο άνθρωπος δεν παύει να επιζητεί κάτι πιο πλατύ και πιο βαθύ πίσω από τις κουίντες της φθοράς. Θα ήταν ένα σημαντικό πρώτο βήμα συνεπώς, αν συνειδητοποιούσαμε πως ο άνθρωπος είναι το ξεχωριστό ον που δίνει νόημα στην κτίση και δεν είναι ένα ακόμη στοιχείο της, οπότε θα επιτρέπονταν όλα στη λογική της φυσικής επιλογής και της επιβολής. Καμία φθορά της φύσεως δεν θα αντιμετωπιστεί λοιπόν, όσο δεν κοιτούμε κατάματα το πρόβλημα της φθοράς της ύπαρξης. Κι αυτό το κοίταγμα δεν είναι ζήτημα θεσμικό αλλά εσωτερικού κλονισμού και τελικά πνευματικής αναγέννησης, πριν η νεωτερικότητα μετά τον Θεό και τη φύση, σκοτώσει όχι μόνο την Ιστορία αλλά και τον ίδιο τον  άνθρωπο.

Ν. Σβορώνος: Ο αντιστασιακός χαρακτήρας του Νέου Ελληνισμού

Το ακόλουθο κείμενο αποτελεί απόσπασμα της παρουσίασης της ζωής και του έργου του μεγάλου ιστορικού Νίκου Σβορώνου στην εκπομπή «Μονόγραμμα» το 1985.

Αν θέλαμε να συνοψίσουμε σε λίγες φράσεις το νόημα της Ιστορίας του Νεότερου Ελληνισμού, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η Ιστορία των επίπονων προσπαθειών ενός αρχαίου λαού να συγκροτηθεί σε σύγχρονο έθνος· να πάρει συνείδηση της ταυτότητας του για να εξασφαλίσει τη θέση του ως μιας καθορισμένης ιδιαίτερης οντότητας στο σύνολο του σύγχρονου κόσμου. Προσπάθεια δύσκολη και επίπονη, γιατί ο ελληνισμός βρέθηκε επί αιώνες άλλοτε σα στοιχείο κυρίαρχο και άλλοτε σα στοιχείο πολιτικά υποταγμένο αλλά πολιτισμικά σημαντικό ή πρωταρχικό ανάμεσα σε άλλους λαούς στα όρια υπερεθνικών συγκροτημάτων του Ελληνιστικού Κόσμου, της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, του Βυζαντίου, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο όρος «Ελλάδα» ακόμα και ύστερα από την ίδρυση του πρώτου ελεύθερου ελληνικού κράτους έπαιρνε πάντα τη σημασία ενός κέντρου έλξης του ελληνισμού που σκορπισμένος από αιώνες στις χώρες της ανατολικής Μεσογείου και των Βαλκανίων δεν έπαψε ποτέ να βρίσκεται σε στενή επαφή με τον ελλαδικό ελληνισμό. Εδώ ίσως βρίσκονται οι ρίζες που καθόρισαν τις μεγάλες γραμμές που χαρακτηρίζουν τη νεοελληνική ιστορία. Και πρώτα πρώτα ο αντιστασιακός χαρακτήρας της Ιστορίας αυτής που την διατρέχει σα σταθερή συντεταγμένη ολόκληρη. Ο ελληνισμός ανήκει πράγματι στην ομάδα των μικρών λαών που βρίσκονται στην περιφέρεια του νεότερου κόσμου. Στην προσπάθειά του να αναπτύξει εθνική συνείδηση, να συγκροτηθεί σε καινούργιο τελειωμένο έθνος και να διεκδικήσει την πολιτική και οικονομική του ανεξαρτησία και αυτονόμηση χρειάστηκε αρχικά να παλέψει εναντίον υπερεθνικών αυτοκρατοριών και ύστερα έναντι υπερεθνικών ιμπεριαλιστικών συγκροτημάτων.

Ἡ κληρονομιά ἀντίδοτο στήν ἀσυδοσία. [Ἀπό συνέντευξη Ρότζερ Σκράτον]

Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης – Διευθυντής της εφημερίδος «ΕΣΤΙΑΣ».

O ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ μας Θεόδωρος Τριανταφυλλόπουλς ἀπό τό Αἴγιο εἶχε τήν καλοσύνη νά μοῦ στείλει σέ μετάφραση τοῦ Εὐάγγελου Νιόνιου μιά συνέντευξη πού ἔδωσε τόν Μάρτιο τοῦ 2019 ὁ (ἐκλιπών) Ἄγγλος φιλόσοφος καί συγγραφέας Ρότζερ Σκράτον στήν γαλλική ἐφημερίδα Le Figaro (στήν Εὐγενία Μπαστιέ) μέ θέμα τήν Ἀριστερά καί τούς λογίους της. Ἀφορμή ἀποτέλεσε ἡ κυκλοφορία τοῦ βιβλίου του στά γαλλικά γιά τήν ἐλίτ τῆς «Νέας Ἀριστερᾶς». Ὅταν κυκλοφόρησε τό βιβλίο καί δημοσιεύτηκε ἡ συνέντευξή του ἀμφιβολία δέν ὑπῆρχε καμμία: Ὅσα ἔλεγε ὁ διάσημος ἐπίμονος συντηρητικός ἀφοροῦσαν καί τήν καθ’ ἡμᾶς Ἀριστερά. Ὄχι μόνο τήν γαλλική. Μετά δύο χρόνια ὅμως καί μετά ἀπό ὅλα ὅσα ἔχουν συμβεῖ στήν πατρίδα μας, νομίζω ὅτι ἀφοροῦν καί τήν καθ’ ἡμᾶς Δεξιά. Δέν θά ἐπεκταθῶ πολύ.

Ὁ ὁρισμός πού δίδει ὁ Σκράτον γιά τόν συντηρητικό καί τόν δεξιό πολίτη, ἡ ἀνάλυση πού κάνει γιά τό πῶς ἡ ὑπεράσπιση τῆς κληρονομιᾶς καί τῆς ταυτότητας τῶν Ἐθνῶν εἶναι ὁ μόνος δρόμος γιά νά μπεῖ φραγμός στήν ἀσυδοσία τῆς ἀνεξέλεγκτης ἀγορᾶς καί τοῦ καταναλωτισμοῦ, ἡ ἀποκάλυψη πού κάνει γιά τό πῶς ἡ Ἀριστερά ἐπινόησε τήν ἔννοια τοῦ «λαϊκισμοῦ» ὅταν οἱ πλειοψηφίες τήν προσπερνοῦσαν, ὅλα αὐτά ἀρκοῦν γιά νά ἐξηγήσουν πολλά ἀπό ὅσα συμβαίνουν στήν πατρίδα μας τά τελευταῖα εἴκοσι χρόνια. Μέ μιά προσθήκη ἔκπληξης ὅμως: Ἡ καθ’ ἡμᾶς Δεξιά δανείζεται ἀπό τήν Ἀριστερά τήν λέξη «λαϊκισμός», ὅταν καί αὐτή νοιώθει ἀμήχανη κάθε φορά πού οἱ πλειοψηφίες τήν προσπερνοῦν. Ἡ Δεξιά ἐπίσης στίς ἡμέρες μας μάχεται τήν κληρονομιά ἀπεμπολώντας ἕνα κατ’ ἐξοχήν ὅπλο της γιά τήν διατήρηση τῆς κοινωνικῆς συνοχῆς καί τήν ἐνίσχυση τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης. Μέ ὁρατό τόν κίνδυνο νά προκύψει στό μέλλον μιά μεγάλη ἀκροδεξιά σέ πολλά μικρά κομμάτια, ὑπερδιψήφια στό ἄθροισμά της. Μέ ὁρατό τόν κίνδυνο ἐπίσης νά πραγματοποιηθεῖ ὑπό συνθῆκες ἁπλῆς ἀναλογικῆς ἡ ἔξοδος τοῦ Μεσολογγίου ἀπό τά κόμματα ἐξουσίας. Ἀντί ἄρθρου λοιπόν, σήμερα …Σκράτον. Ἀκολουθοῦν ἀποσπάσματα ἀπό τήν ἐνδιαφέρουσα συνέντευξή του ἡ ὁποία δημοσιεύτηκε μέ τόν τίτλο «Εὐαγγελιστές χωρίς Θεό, κηδεμόνες τοῦ λαοῦ».

Ὁ μέσος δεξιός ἄνθρωπος (ὅπως ἐγώ) ἔχει τήν αἴσθηση ὅτι ἀνήκει σέ κάτι πού κληρονόμησε: ἔθνος, θρησκεία, ἔθιμα, οἰκογένεια. Εἶναι μιά σφαῖρα ἀγάπης. Ἡ ἀριστερά ἀντιστοιχεῖ σέ διαφορετικό τύπο χαρακτῆρα. Δέν βλέπει τήν ταυτότητά της μέ ὅρους κληρονομικῶν προσηλώσεων, ἀλλά μέ ὅρους ἐμπειριῶν πού ἐπεκτείνουν τήν ἐλευθερία καί παρέχουν ἴσα δικαιώματα σέ ὅλους. (…) Στή δεκαετία τοῦ ’60, ἡ κληρονόμος τοῦ μαρξισμοῦ ἀριστερά πρότεινε μιά στενή σχέση μεταξύ τοῦ προσώπου τοῦ λόγιου καί τοῦ λαοῦ. Οἱ ἀριστεροί λόγιοι θά ὁδηγήσουν τό προλεταριᾶτο σέ μιά συλλογική ἀντιπαράθεση μέ τήν «ἀστική τάξη». Ἦταν ὁ ἱδρυτικός μῦθος τῆς μεταπολεμικῆς γαλλικῆς διανοητικῆς κουλτούρας. Ὁ μῦθος αὐτός διαλύθηκε ὅταν οἱ λόγιοι ἀνακάλυψαν ὅτι ἡ ἐργατική τάξη δέν τούς ἀγαποῦσε.