Ο ΕΥΡΑΣΙΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΟΝΔΥΛΗ

ΜΊΑ ΕΥ̓ΡΏΠΗ ΧΩΡῚΣ ΤῊΝ ΡΩΣΣΊΑ, ΜΙᾺ ΕΥ̓ΡΏΠΗ-ΤΟΠΟΤΗΡΗΤῊΣ ΤΩ͂Ν ἈΜΕΡΙΚΑΝΙΚΩ͂Ν ΣΥΜΦΕΡΌΝΤΩΝ, ΕἾΝΑΙ ΜΙᾺ ΕΥ̓ΡΏΠΗ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΜΈΝΗ ΣΤῸΝ ΜΑΡ

«Ἡ μεγάλη πλανητικὴ καὶ κοσμοϊστορικὴ δυνατότητα μιᾶς Ἑνωμένης Εὐρώπης θὰ ἦταν ἡ Ευρασία».

«Μία Εὐρώπη δίχως δικές της ἐνεργειακὲς πηγὲς καὶ πρῶτες ὕλες, μία Εὐρώπη μὲ γερασμένο πληθυσμό, ποὺ θ’ ἀποτελοῦσε τὸ πολὺ τρία ἤ τέσσερα τοῖς ἑκατὸ τοῦ παγκόσμιου πληθυσμοῦ, μία Εὐρώπη ἀποκομμένη ἀπὸ τὰ μεγάλα στρατηγικὰ θέατρα τῆς πλανητικῆς ἱστορίας τοῦ 21οῦ αἰῶνα – μία τέτοια Εὐρώπη ἀργὰ ἤ γρήγορα θὰ μαραινόταν καὶ θὰ ἔσβηνε».

Παναγιώτης Κονδύλης, «Ἀπὸ τὸν 20ὸ στὸν 21ο αἰῶνα: Τομές στὴν πλανητικὴ πολιτική», ἐκδόσεις Θεμέλιο, Ἀθήνα, 1998

Πρὶν ἀπὸ 24 χρόνια -πάνω στὸν κολοφῶνα τῆς ἀμερικανικῆς μονοκρατορίας (τῆς διαβόητης «μονοπολικῆς στιγμῆς»)- ὁ διορατικὸς Παναγιώτης Κονδύλης εἶχε ἤδη ἀντιληφθεῖ ὅτι ὁδεύουμε σὲ ἕναν πολυπολικὸ κόσμο. Σὲ μία περίοδο κατὰ τὴν ὁποία ἡ Ρωσία εἶχε μετατραπεῖ σὲ μιὰ σχεδὸν τριτοκοσμικὴ χώρα, ἔχοντας ἀπολέσει τὴν αὐτοκρατορία της καὶ ἔχοντας ὑποστεῖ τὴν σαρωτικὴ ἐπέλαση τοῦ νεοφιλευθερισμοῦ, ὁ Κονδύλης διεῖδε ὅτι ἡ καθημαγμένη Ρωσία θὰ ἐπανακάμψει δυναμικὰ στὴν παγκόσμια σκηνή.

Ἐν ὄψει αὐτῆς τῆς προοπτικῆς, μὲ τὴν παράλληλη ἄνοδο τῆς Κίνας καὶ τῆς παρακμῆς τῆς ἀμερικανικῆς ἰσχύος, ὁ Κονδύλης προειδοποιοῦσε ὅτι ἡ Εὐρώπη πρέπει νὰ στραφεῖ στὴν Ρωσσία, ὅτι ἡ θὰ πρέπει νὰ υἱοθετήσει τὴν προοπτικὴ τοῦ Εὐρασιανισμοῦ ἀντὶ τοῦ Εὐρωατλανισμοῦ. Μιὰ τέτοια στενὴ συνεργασία θὰ προμηθεύσει στὴν Εὐρώπη τὶς ἀναγκαῖες πρῶτες ὕλες, ἐνῶ ἡ Ρωσία, βρίσκοντας διέξοδο σὲ μία Ἑνωμένη Εὐρώπη θὰ μποροῦσε νὰ ἐλπίζει τὰ πάντα ἀπὸ αὐτήν.

Μία πλούσια καὶ ἑνωμένη Εὐρώπη, ποὺ θὰ περιλαμβάνει ὡς συστατικό της στοιχεῖο τὴν Ρωσσία καὶ ἱκανὴ νὰ δρᾶ ἑνιαῖα, θὰ μποροῦσε νὰ παίξει πρωταγωνιστικὸ ρόλο στὶς κοσμοϊστορικὲς ἐξελίξεις τῶν μεγάλων πλανητικῶν ἀγώνων κατανομῆς καὶ ἀνακατανομῆς ἰσχύος ἔναντι τῆς Κίνας καὶ τῶν ΗΠΑ. Ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιὰ τὴν συγκρότηση αὐτῆς τῆς εὐρασιατικῆς συμμαχίας θὰ ἦταν ἡ εὐρωπαϊκὴ ἀναγνώριση στὴν Ρωσία νὰ μπορεῖ νὰ ἐλέγχει τὸν ζωτικό χῶρο ἐπιρροῆς της στὴν Καυκασία καὶ τὴν Κεντρικὴ Ἀσία.

Σύγκρουση Χριστιανικών Κόσμων: Γιατί η Ευρώπη δεν μπορεί να καταλάβει τη Ρωσία

Οι Δυτικοευρωπαίοι βλέπουν τους Ορθόδοξους και τους Ανατολικούς Χριστιανούς ως σατράπες και ένα σωρό λαθρέμπορους, ενώ οι Ορθόδοξοι βλέπουν τους Σταυροφόρους ως βάρβαρους σφετεριστές που θέλουν να καταλάβουν τον κόσμο.

Του Πέπε Εσκομπάρ

Σε μια τοξική και διάχυτη ατμόσφαιρα γνωστικής ασυμφωνίας βουτηγμένη στη ρωσοφοβία, είναι απολύτως αδύνατο να γίνει μια σοβαρή συζήτηση για συγκεκριμένα σημεία της ρωσικής ιστορίας και πολιτισμού στον χώρο του ΝΑΤΟ – ένα φαινόμενο που βιώνω αυτή τη στιγμή στο Παρίσι, μετά από μακρά παραμονή στην Κωνσταντινούπολη.

Στην καλύτερη περίπτωση, σε μια επίφαση πολιτισμένου διαλόγου, η Ρωσία βρίσκεται στο περιστεριώνα του αναγωγικού οράματος μιας απειλητικής, παράλογης, διαρκώς επεκτεινόμενης αυτοκρατορίας - μια πολύ πιο άσχημη εκδοχή της αρχαίας Ρώμης, της Αχαιμενιδικής Περσίας, της Οθωμανικής Τουρκίας ή της Ινδίας των Μουγκάλ.

Η πτώση της ΕΣΣΔ πριν από λίγο περισσότερο από τρεις δεκαετίες έριξε τη Ρωσία τρεις αιώνες πίσω – πίσω στα σύνορά της του 17ου αιώνα. Ιστορικά, η Ρωσία είχε ερμηνευτεί ως μια αιωνόβια αυτοκρατορία – τεράστια, πολλαπλή και πολυεθνική. Όλα αυτά βασίζονται στην ιστορία, η οποία είναι ακόμα πολύ ζωντανή σήμερα στο ρωσικό συλλογικό ασυνείδητο.

Όταν ξεκίνησε η επιχείρηση Ζ, ήμουν στην Κωνσταντινούπολη, τη Δεύτερη Ρώμη. Έχω περάσει ένα σημαντικό μέρος των νυχτερινών μου περιπάτους γύρω από την Αγία Σοφία στοχαζόμενος τους ιστορικούς συσχετισμούς μεταξύ της Δεύτερης Ρώμης και της Τρίτης Ρώμης – που τυχαίνει να είναι η Μόσχα, από τότε που η έννοια διατυπώθηκε για πρώτη φορά στις αρχές του 16ου αιώνα.

Αργότερα, πίσω στο Παρίσι, η εξορία στην περιοχή του μονόλογου φαινόταν αναπόφευκτη έως ότου ένας ακαδημαϊκός μου υπέδειξε κάποια τεκμηρίωση, αν και έντονα παραμορφωμένη από την πολιτική ορθότητα, διαθέσιμη στο γαλλικό περιοδικό Historia .

Υπάρχει τουλάχιστον μία προσπάθεια να συζητηθεί η Τρίτη Ρώμη. Η σημασία αυτής της έννοιας ήταν αρχικά θρησκευτική πριν γίνει πολιτική – συνοψίζοντας τη ρωσική προσπάθεια να γίνει ο ηγέτης του ορθόδοξου κόσμου σε αντίθεση με τον καθολικισμό. Πρέπει επίσης να γίνει κατανοητό στο πλαίσιο των πανσλαβικών θεωριών που ξεκίνησαν από τους πρώτους Ρομανόφ και έφτασαν στο αποκορύφωμά τους τον 19ο αιώνα.

Ο Ευρασιανισμός –και οι διάφορες παραλλαγές του– αντιμετωπίζει τη σύνθετη ρωσική ταυτότητα ως ταυτότητα δύο όψεων, μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Οι δυτικές φιλελεύθερες δημοκρατίες απλώς αδυνατούν να καταλάβουν ότι αυτές οι ιδέες –που διαπερνούν διάφορες μορφές ρωσικού εθνικισμού– δεν υποδηλώνουν εχθρότητα προς τη «φωτισμένη» Ευρώπη, αλλά επιβεβαίωση της διαφοράς (θα μπορούσαν επιπλέον να μάθουν να διαβάζουν περισσότερα Gilles Deleuze ). Ο Ευρασιισμός βαραίνει επίσης την προσέγγιση με την Κεντρική Ασία και τις απαραίτητες συμμαχίες, σε διαφορετικό βαθμό, με την Κίνα και την Τουρκία.

Μια σαστισμένη φιλελεύθερη Δύση παραμένει όμηρος ενός ανεμοστρόβιλου ρωσικών εικόνων που δεν καταφέρνει να αποκρυπτογραφήσει σωστά – από τον δικέφαλο αετό, που ήταν το σύμβολο του ρωσικού κράτους από τον Μέγα Πέτρο, μέχρι τους καθεδρικούς ναούς του Κρεμλίνου και την ακρόπολη. της Αγίας Πετρούπολης, η είσοδος του Κόκκινου Στρατού στο Βερολίνο το 1945, οι παρελάσεις της 9ης Μαΐου (η επόμενη θα είναι ιδιαίτερα σημαντική) και ιστορικά πρόσωπα από τον Ιβάν τον Τρομερό έως τον Μέγα Πέτρο. Στην καλύτερη περίπτωση –και εδώ μιλάμε για ειδικούς πανεπιστημιακού επιπέδου– αποκαλούν όλες τις παραπάνω «επιφανείς και μπερδεμένες» εικόνες.

Το χάσμα μεταξύ χριστιανών και ορθοδόξων

Ούτε μπορεί να γίνει κατανοητή η φαινομενικά μονολιθική φιλελεύθερη Δύση αν ξεχνάμε ότι, ιστορικά, η Ευρώπη είναι επίσης ένα θηρίο με δύο κεφάλια: μπορεί κανείς να εντοπιστεί από τον Καρλομάγνο μέχρι τη φοβερή ευρωκρατική μηχανή των Βρυξελλών. ο άλλος προέρχεται από την Αθήνα και τη Ρώμη και, μέσω Βυζαντίου/Κωνσταντινούπολης (η Δεύτερη Ρώμη), φτάνει στη Μόσχα (την Τρίτη Ρώμη).

Ο ρωσικός ευρασιανισμός ενάντια στην τουρκική Ευρασία;* (μέρος Α΄)

Του Μάριους Γκέραλντ Σταμάτε* δημοσιεύτηκε στον νέο Ερμή τον Λόγιο τ. 21

Η ευρασιανική ατζέντα του Πούτιν

Η εγχώρια πολιτική στη Ρωσία αποτελεί συχνά τη σύνθεση των ανταγωνιστικών απόψεων δυτικόφιλων, αντι-δυτικών, ευρασιανιστών, υπερεθνικιστών και νοσταλγών του κομμουνισμού^[1]. Η ρωσική εξωτερική πολιτική καθορίζεται γενικότερα από τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις. Υπάρχει ένα συμβολικό εκκρεμές στη ρωσική εξωτερική πολιτική, που αιωρείται μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, ανάλογα με τις πολιτικές ισορροπίες που τηρούνται. Υπό τη σημερινή κυβέρνηση, η ρωσική εξωτερική πολιτική είναι πιο επικριτική για τη Δύση και ακολουθεί μια πορεία περισσότερο προσανατολισμένη προς την Ευρασία.

Η πολιτική έννοια της Ευρασίας, ή «ευρασιανισμός», αναφέρεται στην πνευματική σύνδεση των ευρωπαϊκών και των ασιατικών λαών στην ιστορία και το μέλλον της Ρωσίας. Η αρχική ιδέα πίσω από το κίνημα της Ευρασίας προέρχεται από τα έργα του πρίγκιπα Ν. Σ. Τρουμπετσκόι, του Π. Ν. Σαβίτσκι, του Γ. Β. Βερνάντσκι και πολλών άλλων. Ο Τρουμπετσκόι πίστευε ότι η διασύνδεση των ανατολικών Σλάβων και των τουρκικών και ουραλο-αλταϊκών λαών των στεπών –ή των τουρανικών φύλων– συνιστά ένα από τα βασικά δομικά στοιχεία της ρωσικής ιστορίας. Στη δεκαετία του 1920, αυτή η θεωρητική ιδέα βρήκε πολλούς οπαδούς μεταξύ των Ρώσων εμιγκρέδων που διασκορπίστηκαν στην Πολωνία, τη Γιουγκοσλαβία, τη Βουλγαρία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Τσεχοσλοβακία, και οι οποίοι αναζητούσαν μια νέα θεωρία για να καταπολεμήσουν την ιδεολογική δυναμική της μαρξιστικής-λενινιστικής επανάστασης στη Ρωσία. Ένα μικρό κίνημα «ευρασιανιστών» αναπτύχθηκε, αλλά ο ευρασιανισμός αυτός είχε αδύναμες ρίζες και γρήγορα παρήκμασε.

Ο ευρασιανισμός σημαίνει πολλά πράγματα. Πράγματι, το όνομα υποτιμά τη σημασία του φαινομένου, επειδή ο όρος έχει αναδειχθεί ως μία από τις πιο δημοφιλείς λέξεις-κλειδιά στο ευμετάβλητο ιδεολογικό οπλοστάσιο της μετασοβιετικής πολιτικής. Ωστόσο, η δημοφιλία δεν ενισχύει απαραίτητα τη συνέπεια, κάτι που σίγουρα ισχύει και για τον ευρασιανισμό.

Ευρασία, Ρωσία και Τουρκία στην υπόθεση Καζακστάν

Του Κώστα Ράπτη από το capital.gr

To μνημειώδες έργο της “Ρέκβιεμ” η Άννα Αχμάτοβα, η μεγαλύτερη Ρωσίδα ποιήτρια του 20ού αιώνα, το εμπνεύστηκε κατά την ατέλειωτη αναμονή στην ουρά μέσα στο κρύο για το επισκεπτήριο στον φυλακισμένο γιο της, τον καιρό των Μεγάλων Εκκαθαρίσεων του Στάλιν.

Τον κατοπινό παιάνα της προς τον Στάλιν, πάλι, φέρεται πως τον έγραψε για να επιτύχει την αποφυλάκιση του γιου της. Δεν τα κατάφερε, όμως ο Στάλιν απέφυγε να υπογράψει διαταγή σύλληψης της ίδιας.

Για τον λαό της υπήρξε η εμβληματική “Μάνα-Ρωσία” των καιρών μας – όμως ο γιός της, Λεβ Γκουμιλιόφ (1912-1992), της καταλόγιζε ότι δεν προσπάθησε αρκετά για να τερματιστεί η 20ετής περιπέτειά του στα γκουλάγκ. Στα 40 του, μπόρεσε επιτέλους να ξεκινήσει σπουδές γεωγράφου και εθνολόγου. Και κατέληξε επί των ημερών της περεστρόικα να επηρεάζει πολλούς με τις νεο-ευρασιατικές του θεωρίες.

Οι παλιοί ευρασιατιστές (με πρωταγωνιστή τον ιδρυτή της γλωσσολογικής Σχολής της Πράγας, πρίγκιπα Νικολάι Τρουμπέτσκοϊ) αποτελούσαν μια κίνηση μεταξύ των Ρώσων εμιγκρέδων του μεσοπολέμου, οι οποίοι αδυνατούσαν να συμφιλιωθούν με το δυτικό περιβάλλον στο οποίο είχαν βρεθεί και αναζητούσαν τρόπους συνεννόησης με τη νεοσύστατη σοβιετική εξουσία.

Ο Γκουμιλιόφ, πάλι, οδηγήθηκε στην αναβίωση των ευρασιατικών θεωριών, μελετώντας τις αλλεπάλληλες κινήσεις και μείξεις των λαών της στέππας μέσα στην ιστορία. Το συμπέρασμά του ήταν ότι το ρωσικό έθνος αποτελεί μία “υπερκατηγορία” που συνέχει διαφορετικά φύλα, συχνά με ασιατική καταγωγή, αλλά και ότι η ισχύς του εμπεδώθηκε κάθε φορά που οι Ρώσοι συμμαχούσαν με τους τουρανικούς λαούς, για να αποφύγουν τις απειλές και τις εισβολές της Δύσης, την οποία θεωρούσε ότι έχει εισέλθει σε πορεία παρακμής.

Αναρωτιέται κανείς αν ο Γκουμιλιόφ καθορίστηκε και από την οικογενειακή νοσταλγία, καθώς και η κατά κόσμον Άννα Γκορένκο προτίμησε για την λογοτεχνική της σταδιοδρομία το τατάρικο μουσουλμανικό επώνυμο Αχμάτοβα της γιαγιάς της.

Και πράγματι, ενώ η Δύση χαρακτηρίζει αμφιλεγόμενες τις θεωρίες του Γκουμιλιόφ, ενώ το επίσημο Κρεμλίνο κρατά αποστάσεις ασφαλείας, άλλοι παίκτες εντός ή πέριξ της Ρωσικής Ομοσπονδίας τις έχουν αγκαλιάσει με ενθουσιασμό. Στο Ταταρστάν έχει υψωθεί ανδριάντας του Γκουμιλιόφ, ενώ μεγαλύτερος θαυμαστής του Ρώσου εθνολόγου αναδείχθηκε ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ. Ο αυτοαναγορευθείς “πατέρας του έθνους” των Καζάκων, ο οποίος βρίσκεται αυτές τις μέρες στο επίκεντρο της διεθνούς ειδησεογραφίας, λόγω της εξέγερσης που ξέσπασε στη χώρα του.

Ο Ναζαρμπάγιεφ (άλλοτε επικεφαλής του Κομμουνιστικού Κόμματος του Καζακστάν και πρώτος πρόεδρος της χώρας από την ανεξαρτητοποίησή της το 1991, τελευταία από όλες τις σοβιετικές δημοκρατίες, μέχρι το 2019, οπότε παρέδωσε στον τωρινό πρόεδρο Τοκάγεφ, διατηρώντας ωστόσο σημαντικές εξουσίες) εμπνεόταν σε τέτοιο βαθμό από τον νεο-ευρασιατισμό, ώστε το 1996 διέταξε να ιδρυθεί πανεπιστήμιο στο όνομα του Γκουμιλιόφ, με έδρα την κεντρική πλατεία της νέας πρωτεύουσας Αστάνα, απέναντι από το προεδρικό μέγαρο.